Name: Kantelpunten in het klimaat
Uploaded: 2019-10-14T00:00:00+02:00
Duration: 5 min 17 s
Description: Alles wat wij doen, heeft gevolgen voor de toekomst van onze planeet. Klimaatwetenschapper Leo Kampenhout programmeert klimaatmodellen. Zo brengt hij in kaart wat die gevolgen kunnen zijn. Bijvoorbeeld wat er met de Groenlandse ijskap gebeurt als we onze CO2-uitstoot niet verminderen.

Klas 4/5/6

Heb jij weleens gehoord van ‘the butterfly effect’? Het is een principe dat stelt dat kleine verstoringen op één plaats grote gevolgen kunnen hebben op andere plaats. Dat als dit kleine vlindertje hier bijvoorbeeld één keer met zijn vleugels wappert dat in Amerika bij wijze van spreken een orkaan kan veroorzaken.

Stormen ontstaan door verschillen in luchtdruk, en dat wordt weer veroorzaakt door de stand van de aarde ten opzichte van de zon en draaiing van de aarde. En dat heeft weer invloed op de temperatuur, de stromingen van onze oceanen…

Alles hangt met alles samen. Vandaar ook dat wetenschappers ook wel spreken over het ‘systeem aarde’. En wij als mensen staan hier niet los van. Wat wij doen op onze planeet heeft gevolgen. Maar welke gevolgen? Dat brengen wetenschappers in kaart met zogenaamde klimaatmodellen.

Dit is Leo. Hij doet onderzoek aan de Universiteit Utrecht en is gespecialiseerd in klimaatmodellen waarmee we het systeem aarde kunnen simuleren.

Leo, doe jij hier je onderzoek?

Nee, dat niet. Maar we zijn hier in een ruimte met computers waar mijn klimaatmodel op draait.

Ja, een klimaatmodel, wat is dat?

Een klimaatmodel kun je het beste zien als een digitale aarde.

Zoiets?

Ja, precies! Alleen zo’n draadmodel doet nog niets. Om modelsimulaties te kunnen doen, moet je daar natuurkunde in gaan stoppen en die moet vertaald worden naar computercode. Daar komt enige wiskunde bij kijken. En dan krijg je een groot simulatiepakket, een beetje vergelijkbaar met een computerspel. En wat voor computercode stop je dan in zo’n virtuele aarde? 

Het eerste wat je invoert zijn bijvoorbeeld stromingen in de oceaan en in de atmosfeer. Die zijn heel belangrijk voor de temperatuur op aarde. Wat je verder gaat inbouwen zijn wolken, zee-ijs, landgebruik en nog een hele bak aan andere processen. Die heb je nodig om een realistische aarde te krijgen. En dan zet je hem aan. 

Dan zet je hem aan? Dat is het? 

Nouja, dan begint het eigenlijk pas. Dan kun je experimenten gaan doen. Er zijn eigenlijk twee soorten experimenten die wij doen met het klimaatmodel. Enerzijds gaan we kijken naar bestaande waarnemingen, wat wij zien zeg maar in de wereld en dat proberen we te verklaren.  Aan de andere kant ga je voorspellingen proberen te doen, de What-If scenario’s. Je gaat naar de toekomst kijken, je laat de CO2 oplopen en dan ga je kijken wat gebeurt er met mijn kopie van de aarde? 

Dus enerzijds probeer je dingen die we nu zien in de natuur te verklaren en anderzijds kijken jullie wat er in de toekomst nog zou kunnen gebeuren? Precies. 

En waar doe jij zelf onderzoek naar?

Dat zal ik je laten zien.

Nou, mijn onderzoek gaat over de ijskap op Groenland en ik maak daarbij gebruik van de klimaatmodellen waar we het net over hadden. Omdat Groenland niet een op zichzelf staand iets is, het heeft interacties met de rest van het klimaat. Er ligt drie km aan ijs bovenop Groenland. Als dat allemaal zou smelten leidt dat tot een zeespiegelstijging van zeven meter. Als een ijskap afsmelt beïnvloedt dat de stroming van de lucht om de ijskap heen. En hetzelfde heb je ook met de oceaan want een ijskap die smelt dumpt water in de oceaan en daardoor worden oceaanstromingen beïnvloed. Dus we proberen met een integrale aanpak de kijken naar ijskappen in het systeem aarde. 

En hoe helpen die klimaatmodellen daarbij? Ik probeer te kijken of de ijskappen in dat klimaatmodel realistisch eruitzien. En als dat niet zo is gaan we daar zelf aan klussen. Ik heb zelf computercode geschreven om de fysica en de sneeuw te verbeteren in het klimaatmodel. En het uiteindelijke doel is om de hedendaagse situatie zo goed mogelijk in het model te krijgen en dat geeft dan vertrouwen voor eventuele voorspellingen die je met zo’n model kan doen. 

Wat betreft die verwachtingen, wat gaat er met de Groenlandse ijskap gebeuren? Is er al iets te zeggen over een mogelijk kantelpunt?

De verwachtingen lopen wel uiteen. 2070 wordt wel genoemd als een datum waarop de Groenlandse ijskap onomkeerbaar gaat smelten. Daar zit een kantelpunt in. Die verwachtingen zijn wel heel erg afhankelijk van menselijke handelen.

Menselijk handelen? Hoe bedoel je?

De uitstoot die wij met zijn allen doen van broeikasgassen is natuurlijk heel erg onzeker wat daar in de toekomst me gaat gebeuren. Als we in het huidige tempo doorgaan is dat geen goed nieuws. Maar als wij onze uitstoot weten te beperken, dat zou de smelt kunnen tegenhouden. 

Ergens stelt me dit gerust, maar ook weer niet. 

Het is geen geruststellend vakgebied, klimaatwetenschap. Maar wel leuk.

En waarom ben jij nou de wetenschap ingegaan? 

Ik vond het als kind al heel leuk om te programmeren. Toen hoorde ik van een klimaatmodel, dat daar heel veel code voor wordt geschreven. Zodoende zit ik nu ook in het onderzoek. Wat is nou het leukste van je vak? Het klussen aan het model, het programmeren vind ik heel leuk, maar ook dat het impact heeft op de wereld, het is echt iets wat relevant is. En dat vind ik wel heel belangrijk. 



Leo, wat is nou de computer code voor zo’n vlindertje? Dan moet ik even een paar honderd regels code schrijven.

Klas 1/2/3

In de zomer van 2019 komt de temperatuur in Nederland voor het eerst in de geschiedenis boven de 40 graden Celsius. Deze extreme hitte is het gevolg van klimaatverandering. Hoe komt dit en wat kunnen we ertegen doen? 

Scrollverhaal over klimaatverandering en een leefbaar klimaat

Klimaatkansen 

Je hoort veel over klimaatverandering en het broeikaseffect. Maar hoe zit het nu precies? Test hoeveel jij weet over de gevolgen van het versterkte broeikaseffect.

Quiz over de gevolgen van het versterkte broeikaseffect

Wat weet jij over het broeikaseffect?

Oceaanstromingen hebben grote invloed op ons klimaat. Ze kunnen een verwarmende of verkoelende werking hebben. Appy Sluijs onderzoekt de oceanische circulatie en vertelt erover in deze 360graden-video. 

Oceaanstromingen en klimaatverandering

Oceanische circulatie in 360 graden - Oceaanstromingen en klimaatverandering

Klimaatverandering is een groot probleem waar de hele wereld mee te maken heeft. De poolkappen smelten, de temperatuur stijgt en er is steeds vaker extreem weer. In dit scrollverhaal van NPO Kennis lees je alles over de oorzaken en gevolgen van klimaatverandering. 

Scrollverhaal over de opwarming van de aarde

Wat is klimaatverandering?

Kantelpunten in het klimaat

Kantelpunten kunnen in korte tijd voor een grote verandering in het klimaat zorgen. Deze video's over klimaatverandering worden gemaakt in samenwerking met NESSC.

Tipping Point Ahead

Alles wat wij doen, heeft gevolgen voor de toekomst van onze planeet. Klimaatwetenschapper Leo Kampenhout programmeert klimaatmodellen. Zo brengt hij in kaart wat die gevolgen kunnen zijn. Bijvoorbeeld wat er met de Groenlandse ijskap gebeurt als we onze CO2-uitstoot niet verminderen.

Milieu en klimaat

Hoe maak je een klimaatmodel?

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Header slingers

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.