PO aardrijkskunde

Natuur en techniek PO

Geschiedenis PO

Sport PO

Engels PO

Taal en spelling po

Kunst PO

Mens en maatschappij PO

Rekenen PO

Nieuwsquiz omslag

Het NOS Jeugdjournaal is een nieuwsprogramma van de NOS met het laatste nieuws voor kinderen van 9 t/m 12 jaar. Er is dagelijks een ochtenduitzending.

Jeugdjournaal

Het laatste nieuws van NOS Jeugdjournaal

Wat weet jij nog van het nieuws van deze week? Test je kennis met de quiz! Deze week in het nieuws: veel ongelukken met fatbikes, Week tegen pesten, wolven in Nederland, emoji's en de Kinderpostzegel actie. Na elke vraag vind je een video met achtergrondinformatie bij een onderwerp uit het nieuws.

Test je kennis over het nieuws van deze week.

Nieuwsquiz over fatbike ongelukken, wolven en emoji's

Jeugdjournaal donderdag 26 september

Het ochtendjournal met nieuws over een erg knappe prestatie van voetbalclub FC Twente, een video over slaapwandelen en een discussie over dierentuinen.

Nieuws over slaapwandelen en dierentuinen

Ja ik ben lekker eigenwij-ij-ijs 
M’n vader weet hoe ik moet leren, In stilte rechtop aan je bureau. 
Telefoon uit en je concentreren, “Heel erg goed ja doe het maar zo.” 
De gordijnen moet je sluiten 
Anders kijk je maar naar buiten 
Als m’n pa is weggegaan, 
Zet ik m’n telefoon weer aan. 
Want ik weet wel hoe het moet. 
Maak me niet druk, het komt wel goed 
Hij zal wel zien, ik haal gewoon een tien 

Ik ben lekker eigenwijs 
Weet zelf wel hoe het moet 
Alles op m’n eigen tijd 
Het gaat toch altijd goed 
Ik ben lekker eigenwijs 
Voor niets en niemand bang 
Ga gewoon mijn eigen gang 

Ja m’n oma zegt ‘wat wordt je haar lang’ 
‘Oh lieverd toch, wat staat je dat mooi. 
Maar niemand vraagt ‘wat denk je er zelf van’ 
Al die klitten in m’n haar, wat een zooi

Dus ik wil naar de kapper 
Maar m’n moeder geeft geen cent 
Ze zegt: met láng haar ben je knapper 
Want, ze is eraan gewend. 
Stiekem pak ik maar de schaar 
En knip ik in dat lange haar 
Ik ben blij, dat korte koppie hoort bij mij 

Ik ben lekker eigenwijs 
Weet zelf wel hoe het moet 
Alles op m’n eigen tijd 
Het gaat toch altijd goed 
Ik ben lekker eigenwijs 
Voor niets en niemand bang 
Ga gewoon mijn eigen gang 
Ja ik ben lekker eigen wij-ij-ij-ij-ij-ij-ij-ijs 
Ik ben lekker, lekker, lekker eigen wij-ij-ij-ij-ij-ij-ij-ijs

Ik ben lekker EI GEN WIJS 
Doe m’n dingen op m’n eigen tijd, en krijg ik later spijt? 
Nou dan ligt dat maar aan mij. 
Ik ben lekker EI GEN WIJS 
Doe m’n dingen op m’n eigen tijd, en krijg ik later spijt? 
Nou dan ligt dat maar aan mij. 

Ik ben lekker eigenwijs 
Weet zelf wel hoe het moet 
Alles op m’n eigen tijd 
Het gaat altijd goed 
Ik ben lekker eigenwijs 
Voor niets en niemand bang 
Ga gewoon mijn eigen gang 
Ja ik ben lekker eigen wij-ij-ij-ij-ij-ij-ij-ijs 
Ik ben lekker, lekker, lekker eigen wij-ij-ij-ij-ij-ij-ij-ijs 
Ja ik ben lekker eigenwijs!

Kinderen voor Kinderen - Lekker eigenwijs

Kinderen voor Kinderen is het bekendste koor van Nederland. Bekijk de videoclips en instructievideo's om de liedjes mee te zingen en te dansen! 

Kinderen voor Kinderen

Naar de website van Kinderen voor Kinderen

Lekker eigenwijs is het thema van de Kinderboekenweek 2024 én de naam van het bijbehorende liedje, geschreven door de enige echte Carry Slee.

Lekker Eigenwijs

Je zegt niet weh, maar... wuh! (weh maar wuh)
Je zegt niet teh, maar... tuh! (teh maar tuh)
Je zegt niet jeh, maar... juh! (jeh maar juh)
Ze hebben allemaal een eh
 
Een eh die klinkt als... uh!

Je geeft de planten water 
Je eet een hap meloen
In plaats van u dan staat er
 
Een e - niks aan te doen
Eh... 

Als je dan u moet zeggen
 
Heet dat een stomme e 
Dus lachen, liggen, leggen 
Niet meer vergeten, hè?
Eh...

Je zegt niet weh, maar... wuh! (weh maar wuh)
Je zegt niet teh, maar... tuh! (teh maar tuh)
Je zegt niet jeh, maar... juh! (jeh maar juh)
Ze hebben allemaal een eh
 
Een eh die klinkt als... uh!

Zo'n e staat vaak geschreven 
Aan 't einde of begin
Maar mensen, wacht eens even 
Hier staat hij middenin

Je zegt niet weh, maar... wuh! (weh maar wuh)
Je zegt niet teh, maar... tuh! (teh maar tuh)
Je zegt niet jeh, maar... juh! (jeh maar juh)
Ze hebben allemaal een eh
 
Een eh die klinkt als... uh!

Bij groente of geleerde
Heb je een u verstaan
Let op, dan komt dus weer de
Stomme e er achteraan
Eh...

Je zegt niet weh, maar... wuh! (weh maar wuh)
Je zegt niet teh, maar... tuh! (teh maar tuh)
Je zegt niet jeh, maar... juh! (jeh maar juh)
Ze hebben allemaal een eh
Een eh die klinkt als... uh!

Ook bij het woord verkouden 
Schrijf je de stomme e 
Je moet maar goed onthouden 
Alleen een schaap zegt: beh

Je zegt niet weh, maar... wuh! (weh maar wuh)
Je zegt niet teh, maar... tuh! (teh maar tuh)
Je zegt niet jeh, maar... juh! (jeh maar juh)
Ze hebben allemaal een eh
Een eh die klinkt als... uh!

Een e die klinkt als u

Aanstekelijke liedjes die helpen bij het leren van niet-klankzuivere woorden. Zing lekker mee en test je kennis in de quizzen!

Letterliedjes

Letters leren met Letterjungle

Bij sommige woorden hoor je een u, maar schrijf je e. Dat noem je de stomme e. Maar dit liedje over de stomme e is helemaal niet stom!

Nieuw voor primair onderwijs

VO biologie

VO aardrijkskunde

VO geschiedenis

VO Nederlands

Economie VO

Mens en maatschappij VO

Engels VO

VO wiskunde

VO kunst

Handig als je gaat kiezen voor je lijst: Boek in beeld. Neem bijvoorbeeld dit boek. Neem nooit een beste vriend van Erna Sassen. Joshua zit op 3 vmbo. Hij heeft twee beste vrienden, Sergio en Dylan. Ze gaan een feest geven voor hun verjaardag. Thema is ‘Lekker wijf’. Op het feest biedt Lindsey hem verjaardagsseks aan, maar hij durft niet. 

Als Dylan een concertje gaat geven voor zijn oma en haar matties in het verzorgingshuis, is Lindsey er ook. Dan ontdekt Joshua hoe goed ze kan dansen. Het was kunst, maar echt. Voor de oudjes was het niet zo leuk, want Linsey was vergeten om een maillot aan te trekken. Niet dat je haar string kon zien ofzo. Ze droeg een keurig zwart superstrak sportbroekje onder haar minirok. Maar toch. Je zal zo'n opa zijn met een bibberziekte en vanuit je stoel, die tot vlak voor het podium is gerold, de hele tijd tegen die prachtige kont van Lindsey op moeten kijken. Het eerste wat je ziet vanuit dat point of view. Met al die zorgmedewerkers en vrijwilligers om je heen. Nul privacy. Dan gaat een glimmende zwarte onderbroek je niet redden. En dan die muziek. Niet normaal hard, met heel veel bassen. Muziek waar ook doven en slechthorenden goed op kunnen dansen. 

Op school gedraagt Lindsey zich misschien als een hoer, maar als ze bij Joshua is, is ze ontspannen. Voor zijn examenproject tekent hij haar als het meisje met de parel van Vermeer. Hij komt erachter waarom ze geen danseres wil worden en hoe Dylan zo geworden is als hij is. En hoe het kan dat Sergio zich laat betalen voor seks. Hij is verdrietig omdat zijn zus soms ophoudt met eten. 

Neem nooit een beste vriend laat zien hoe ingewikkeld het is met familie en vrienden en seks en vertrouwen en om er voor elkaar te zijn als het nodig is. Het is een ontzettend gaaf boek dat je kracht geeft als je het even niet meer weet.

Neem nooit een beste vriend - Boek in beeld

Handig als je gaat lezen voor je lijst: Boek in beeld, korte boekbesprekingen in animatievorm met boeken als Turks Fruit, Het Diner en Sonny Boy.

Boek in beeld

Neem nooit een beste vriend laat zien hoe ingewikkeld het is met familie, vrienden, seks, vertrouwen en om er voor elkaar te zijn als het nodig is. Het is een ontzettend gaaf boek dat je kracht geeft als je het even niet meer weet.

Neem nooit een beste vriend van Erna Sassen

Exoten. We hebben er heel wat en sommige al heel lang. De muskusratten die de oevers van onze sloten en rivieren kapot graven. Wasberen die zich in het zuiden van Nederland aan het settelen zijn. Tijgermuggen uit Azië die enge ziektes over kunnen brengen. Termieten die houten schuren wegvreten en de Amerikaanse rivierkreeften die onze binnenwateren omwoelen tot een kale woestenij. Exoten kunnen zich zo snel verspreiden omdat ze hier geen natuurlijke vijanden hebben. Maar de Tweede Kamer wil dat we zelf die vijand gaan worden. De motie Van der Plas over de bestrijding van invasieve exoten landelijk aanpakken. Wie is voor deze motie? Aangenomen. Ecoloog Pim Lemmers doet onderzoek naar de rode Amerikaanse rivierkreeft in dit soort poelen. In elke poel doet hij weer iets anders om te kijken hoe de ingreep het aantal kreeften beïnvloedt. In deze worden ze alleen weggevangen. Één, twee, drie, vier, vijf, zes, zeven, acht, negen tien stuks. Ja, dat is niet slecht voor de voor de eerste fuik. Zijn het allemaal Amerikaanse rode rivierkreeften? Dit zijn rode Amerikaanse rivierkreeften inderdaad, er zitten mannetjes en vrouwtjes tussen, zoals ik het nu al even zie. De rode Amerikaanse rivier krijgt het dus voor elkaar om hele ecosystemen naar de knoppen te helpen, om het zo maar te zeggen. Hij vervormt de omgeving helemaal naar zijn eigen wensen. Ja, eigenlijk doet hij dat inderdaad. En hij bouwt zulke enorm hoge populaties dichtheden op, dus het is een heel groot probleem van enorme omvang. Hoi, kijk zo nog veel meer dan ik. 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16. Ja, een flinke vangst weer zeker? Ja, en dan schudden. Jongens en meisjes. Hoppakee, zo, nou, en dan gaat die eerste vangst. Ja, dit is duidelijk al een mannetje als je ziet hoe relatief grote scharen dat hij heeft. Pim zoekt naar een ingreep om de kreeftjes duurzaam te onderdrukken, bijvoorbeeld door het uitzetten van roofvissen, inheemse roofvissen zoals snoeken en palingen. En hoe lang zijn ze hier al? Ja, deze soort werd in de jaren negentig voor het eerst in Nederland ontdekt. Het verhaal gaat dat er in Den Haag een restauranthouder was die elke voorraad die die nog op het eind van het weekend had in een gracht gooide. Daar werd ook in die buurt de eerste werden de eerste dieren ontdekt en sindsdien... Nederland bestaat uit enorme aaneengesloten watergangenpartijen. Dus via al die watergangen zijn die kreeften helemaal verspreid door heel Nederland heen. Ja, maar wacht even. Want deze poel is gesloten. Ja, dat klopt. Hoe komt deze kreeft in deze poel? Ja, nou. Een van de kenmerken van de rode Amerikaanse rivierkreeft is dat hij dus over land. Mensen zien ook altijd wel dat het. Elk jaar zie je weer in het nieuws rond augustus september oktober dat de kreeften weer over land lopen. Dan worden ze vaak als eerste herkend als een soort schorpioen. Ja, ja, ja, ben ik ook wel eens tegengekomen bij het hardlopen, stond ie zo. Precies. Nou ja, dat dat gebeurt heel regelmatig en op die manier kunnen ze kilometers... Ik heb gelezen dat ze twee à drie kilometer over land trekken om geïsoleerde wateren zoals dit te koloniseren. Dus dat is een extra mechanisme van deze soort om heel snel heel veel nieuwe watersystemen te bereiken. Ongekend he, dat ie zo hard kan lopen ook. Ja zeker, zeker ja. Op 17 oktober passeerde in de Tweede Kamer een tweede motie, specifiek voor de Amerikaanse rivierkreeften. 
12: De motie van Kampen is over het breder toestaan van de bevissing van de Amerikaanse rivierkreeft. 
Forum voor Democratie en BBB: aangenomen. Yes! Nou. Dit natuurgebied, de Molenpolder, 75 hectare groot, is volledig overgenomen door twee soorten Amerikaanse rivierkreeften. Geen waterplanten meer, bijna geen vissen, vooral kreeften. Ecoloog Winnie Rip probeert hier de natuur te herstellen met een combinatie van kreeften wegvangen met speciale tunnelkorven en het terugplaatsen van waterplanten en zaden. In een kleine plas werkte deze methode heel goed. Daar zagen we dus dat als we die kreeft verwijderd hadden, zagen we herstel van waterplanten, ondergedoken waterplanten. Die waren daar dus ook helemaal verdwenen in dat kleine plasje en na een jaar vangen zagen we dat weer terugkeren. En dat is eigenlijk ook voor ons wel het bewijs dat die kreeft dus eigenlijk het herstel van de biodiversiteit in de weg zit. In diverse delen van het Vechtplassengebied, daar komt dat beest overal al voor en en doet daar al zijn schadelijke effect. We gaan hier een methode onderzoeken en die methode, als die werkt dan willen we die ook gaan uitrollen in het hele gebied. En moet ik er wel gelijk bij zeggen, het is een experiment. We hebben nog geen garantie dat het ook echt gaat lukken. Tussen die palen, daar hebben we eigenlijk tunnelkorven geplaatst, dat zijn van die vangtuigen die je net hebt gezien dat we ze uitzetten. Die fuiken, die tunnelkorven die hebben we gekoppeld aan buizen en die komen weer uit in een opvangbak. En die opvangbak, daar kunnen wij de kreeften verzamelen. Er zit in ieder geval iets in. Dit zijn er inderdaad niet zo heel veel in de zomer. Dan vangen we ongeveer 300 kilo per dag en we hebben dit jaar ook een populatieschatting gedaan voor dit hele gebied. En dan praten we toch over zo'n beetje 300 kilo per hectare en dat is echt heel veel. De bestrijding van de rivierkreeft is zo lastig omdat ie echt een superoverlever is. Heeft de kreeft al het onderwaterleven verwoest en opgegeten, dan kan die nog bestaan van zaden in de bodem of zelfs van dood organisch materiaal. Is dat ook op, dan beginnen ze aan elkaar. Een hardnekkige soort die zichzelf in stand houdt. Er zijn hier mensen die libellen tellen in het gebied en die gaven als misschien wel als eerste de waarschuwing van goh, het gaat hier verkeerd omdat die kreeft, die eten gewoon letterlijk de larven op. Maar ze verpesten ook het leefgebied. Libellenlarven zijn afhankelijk van planten onder water om te schuilen en om te broeden om hun eitjes af te zetten. Als dat allemaal verdwenen is, dan lukt dat niet meer. Dus op die manier heeft een kreeft ook effect op wat er boven water aan leven, aan biodiversiteit is. De hoop van dit systematisch afvangen is dat de Molenpolder zelf de omslag maakt naar een zelfstandig en gezond ecosysteem waar de rivierkreeft niet langer alles domineert. We zien dat het water helderder wordt. We zien hier en daar in een hoekje al wel waterplanten terugkomen, maar dat zou massaler moeten. We zien wel beweging in het systeem, maar het is nog niet waar we willen zijn en en we zien als we stoppen met kreeften vangen dat het gewoon weer heel snel terugkomt. Dus die druk vanuit het ecosysteem om de kreeften laag te houden, dat hebben we nog niet. Of vissers nou die kreeften wegvangen, zoals zou mogen met de motie van 17 oktober, of natuurbeschermers; de echte vraag is: werkt wegvangen van die kreeften eigenlijk wel? Als ik met Pim Lemmers kreeften aan het vangen ben, wijst hij erop dat de kreeftenpopulatie door het systematisch afvangen ook reageert. Hier zie je het vrouwtje de eitjes dragen onder het achterlijf. Wat een enorme klomp joh! Ja, die vrouwtjes kunnen enorm veel eitjes produceren. Dat heeft ook te maken met de lichaamsgrootte. Dus hoe groter die vrouwtjes worden, hoe meer eitjes ze uiteindelijk ook gaan produceren. Dus dit is een flinke klomp voor een klein vrouwtje. Ja inderdaad, we zien nu eigenlijk pas dit jaar dat ze bij dit formaat al zoveel eitjes produceren. Dat is wel aardig bijzonder. We weten gewoon heel goed dat bestrijding gaat het probleem niet oplossen en kan dus, sterker nog, zorgen voor een soort extra aanwas. Snellere aanwas, zoals we hier ook zien. We zien dieren bij steeds kleinere lichaamsgrootte, zien we, zien we ze al reproduceren, dus wegvangen alleen dat gaat hem gewoon niet worden. En dat gaat het probleem ook niet oplossen. Staartje naar achter. Van alle gevangen kreeften worden lengte en geslacht genoteerd en als ik ze zo van dichtbij bekijk valt me nog iets op. Want het is echt best wel een mooi beest, ook al is het een rotbeest. Ja, ze zijn prachtig. Het zijn hele mooie beestjes. Kijk nou toch eens. Ja. Kijk. Prachtig toch dit. Mooie rode stippen op de scharen. Ja. Wij denken dat het bestrijden van exoten voor een groot deel mogelijk zou kunnen zijn als het als ecosystemen robuuster zijn. Waarmee eigenlijk er meer weerbaarheid wordt gecreëerd om de exotenproblematiek te beteugelen. Dus met andere woorden als er meer predatoren zijn, als de predatoren het ook meer naar hun zin hebben in sloten en poelen, dan krijgen die kreeften zeg maar minder voeten in de aarde en en dan wordt zo'n infectie of een besmetting sneller in de kiem gesmoord.

Focus in de klas

Presentator Petra Grijzen gaat op zoek naar wetenschappelijke oplossingen voor de problemen van deze tijd. 

Focus op YouTube

Invasieve exoten, zoals de Amerikaanse rivierkreeft, veroorzaken grote problemen voor mens en natuur. Wetenschappers zoeken naar een effectieve aanpak om ze te bestrijden. Lara Billie Rense gaat op zoek naar antwoord op de vraag: hoe zinvol is het bestrijden van invasieve exoten?

Hoe bestrijd je de Amerikaanse rivierkreeft?

Deze video gaat over aartsvijanden Israël en Iran. 
Wat ik zeg. Aartsvijanden. Waarbij ook andere partijen in het Midden-Oosten en ver daarbuiten worden meegezogen. Dit is waarom Iran en Israël elkaar haten. 

Om die haat vast te illustreren: kijk deze fabriek waar elke maand duizenden Israëlische vlaggen worden gezeefdrukt. Dit is niet in Israël en die vlaggen zijn ook niet om te hijsen. Deze fabriek staat in Iran om iets heel anders mee te doen. Iran noemt Israël een kankergezwel. 
Andersom is volgens Israël Iran juist het grootste kwaad. 
Iran is virtually beyond all the terrorism, all the turmoil. All the chaos, all the killing. So when Israel fights Hamas, we are fighting Iran. When we fight Hezbollah, we're fighting Iran. When we fight the Houthis, we're fighting Iran. 
Voordat ik verder ga, een kleine waarschuwing. Het Midden-Oosten is veel. Er spelen veel belangen, er zijn veel partijen en er is al veel gebeurd. Want wie steunt nou wie? Grofweg kun je zeggen dat Israël wordt gebackt door het Westen. Met de VS voorop. 
The US stands with the people of Israel. 
Maar ook Iran heeft bondgenoten en via allerlei partijen een flinke vinger in de pap in het Midden-Oosten. 
Hezbollah, Hamas, Houthi rebellen. 
En dus is er veel gaande. Strijdgroepen worden bewapend, Houthi's vallen geregeld schepen aan die volgens hen connecties hebben met Israël. Iran steunt ook Hamas in Gaza. Er zijn cyberaanvallen, liquidaties op militairen en wetenschappers. 
En Israël vindt het vrij spannend dat Iran aan een nucleair programma werkt. 
En ondanks dat Israël een soortgelijk traject volgt in de jaren vijftig zelf ook illegaal nucleaire wapens ontwikkelden, leidt dat natuurlijk in Tel Aviv wel voor de nodige zorgen. 
Maar het is altijd een soort schaduwoorlog. Ze houden elkaar in een ja houdgreep. Pak jij mij? Dan pak ik jou. Want Iran en Israël vallen elkaar nooit direct aan. Het is een al jarenlang fragiel evenwicht dat op dit moment zijn balans verliest. 
Het is veel. 
Eigenlijk te veel om in één video te vangen. Maar op deze tijdlijn neem ik je mee langs een paar sleutelmomenten om beter te begrijpen hoe we zijn gekomen waar we nu staan. 

Goed, een tijdlijn dus. Die we beginnen in 1948 met de stichting van de staat Israël. Na de door Israël gewonnen Arabisch-Israëlische oorlog en de Nakba, catastrofe in het Arabisch, waarbij grote aantallen Palestijnen die toen in dat gebied woonden, werden verjaagd. Veel islamitische landen in de regio zijn niet blij met die plotselinge joodse, vrij westerse staat op de kaart van het Midden-Oosten. 
De gedelegeerden der Arabische landen verlaten uit protest de zaal. 
Maar in 1950 is het juist Iran dat als een van de eerste islamitische landen Israël erkent. Nu misschien moeilijk voor te stellen, maar Iran en Israël waren niet altijd vijanden. Ze werkten zelfs samen. Kijk deze pijpleiding door Israël, daar liep Iraanse olie doorheen dat via zee door Israël naar Europa ging. Dat was niet het Iran van nu. Het had nog een Perzische koning, de sjah, met uitstekende relaties met het Westen. 
In 1953 kwam hij via een staatsgreep aan de macht in Iran. Met hulp van de Amerikaanse CIA werd de democratisch gekozen Iraanse leider Mosaddegh afgezet in ruil voor Iraanse olie. 
Korte versie. De sjah is corrupt en gedraagt zich steeds meer als een dictator. Het volk haat hem. Ze merken weinig van die lucratieve olie-industrie, leven in armoede en zijn de westerse koers van het land zat. De voedingsbodem voor een volksopstand. In 1979 ontploft dat tijdens de Iraanse revolutie. De sjah verdwijnt van het toneel en geestelijk leider ayatollah Khomeini neemt het over. Iran is vanaf nu een islamitische shariastaat. De leiders voelen zich solidair met de Palestijnen en zien Israël als onrechtmatige staat en een westerse bezettingsmacht. Een van de kernpunten van dit nieuwe Iran:
Dat nieuwe islamitische regime in Iran laat zich voorstaan op de verdediging van de onderdrukten. Door het hele Midden-Oosten heen. En de onderdrukten zijn natuurlijk ook inclusief de Palestijnen. 
Iran en Israël verbreken vanaf dan de diplomatieke banden, maar ze kunnen nog prima low key door één deur en de olie blijft nog wel even stromen, maar de relatie verzuurt. 

En kort na de Iraanse revolutie gebeurt nog iets belangrijks. Nog geen jaar later ziet Iran's buurland Irak door alle onrust zijn kans schoon om Iran binnen te vallen en alle belangrijke olievelden in te nemen onder leiding van dictator Saddam Hoessein. Op dat moment een gezamenlijke vijand van Iran en Israël, een vernietigende oorlog die acht jaar duurt. Daarop besluit Iran nooit meer zo'n situatie te laten ontstaan en een bescherming om zichzelf heen te bouwen. Ze zoeken steun in de regio en vinden die ook. In 1982 wordt Hezbollah in Libanon een belangrijke bondgenoot, voortgekomen uit Libanese verzetsgroepen tegen Israël en opgericht met hulp van de Revolutionaire Garde. Dat is het Iraanse eliteleger. En Hezbollah is sjiitisch, net als Iran. En in 1987 ontstaat Hamas, dat sinds die tijd in door Israël bezet Palestijns gebied tegen Israël vecht. Ook zij vinden in Iran een vriend. Door de jaren heen vindt Iran op deze manier in meer strijdgroepen bondgenoten. Denk ook aan milities in Irak en Syrië en de Houthi's in Jemen. Deze groepen krijgen steun, geld en training van Iran. Nog even de kaart terug van het begin. Ziet er dus zo uit, met hier Iran en om Israël heen al deze groepen die op de steun van Iran kunnen rekenen en waarmee Iran ook zichzelf beschermt. Iran noemt het de 'As van Verzet'. Op die manier oefent Iran dus indirect invloed uit op de regio, zonder zelf direct met Israël te hoeven vechten. Maar door de bril van Israël vechten zij wel direct met Iran. Weet je nog? 
"When Israel fights Hamas, wil are fighting Iran." 
En in die strijd met Iran vindt Israël dus in het Westen en vooral in de Verenigde Staten z'n bondgenoot. Die band met de VS wordt in de loop van de tijd alleen maar sterker. 
"I have personally followed and supported Israel's heroic struggle for survival ever since the founding of the state of Israel thirty four years ago." "The bond between our two countries is unbreakable." "We stand with Israel." 
De Amerikanen sponsoren Israël jaarlijks met miljarden en met militaire steun. Sinds Gaza alleen maar meer. En ook Iran zocht en vond steun buiten de regio. En daarvoor kijken zij juist de andere kant op in hun zogeheten 'Look to the East'-policy, naar China en Rusland. 

Onlangs sloot Iran zich nog aan bij BRICS. Dat is een samenwerkingsverband tussen deze landen als antwoord op het westerse G7-machtsblok. Om maar aan te geven hoe de vijandigheid tussen deze twee landen zich manifesteert op zowel dit piepkleine stukje land waar nu al maanden zo'n gruwelijke oorlog woedt als op het niveau van twee grote machtsblokken op het wereldtoneel. Goed, jarenlang was het dus een schaduwoorlog tussen Iran en Israël door die houdgreep. Pak jij mij, dan pak ik jou, weet je nog? Maar het kwam dus nooit tot een directe confrontatie. Maar nu staan de vizieren wel rechtstreeks op elkaar gericht en de boel escaleert volledig. En als dat gebeurt, sleuren ze dus de hele regio mee. Met als sleutelmoment natuurlijk de terreuraanslagen van 7 oktober, het bloedbad dat Hamas aanrichtte onder Israëlische burgers. En de al maanden durende daaropvolgende oorlog in Gaza, waarin Israël zweert Hamas te zullen uitschakelen en daarbij tienduizenden burgers doodt. 
"The number of Palestinians killed by the Israeli offensive has passed 40.000." 
Maar weet je nog? 
"So when Israel fights Hamas, we're fighting Iran." 
En zo zijn deze twee in de afgelopen maanden in een soort wraakcyclus terechtgekomen van actie-reactie. Hou je vast. 

Op 1 april verwoest Israël het Iraanse consulaat in Damascus, de hoofdstad van Syrië. Doelwit: een commandant van de Iraanse Revolutionaire Garde. Die wordt vermoord. Iran slaat terug in de nacht van dertien op 14 april. 
"Iran heeft drones gelanceerd vanaf eigen grondgebied naar het grondgebied van Israël." 
300 drones en raketten onderweg naar Israël. Het is de eerste keer dat Iran Israël direct onder vuur neemt. Israël slaat de raketten af. Een paar dagen later valt Israël Iran direct aan en treft een militaire installatie. Op 30 juli doodt Israël de tweede man van Hezbollah in Libanon. En dan 31 juli. 
"Breaking news a major development in the Middle East. Hamas says the political leader of the organization has been killed in Teheran." 
Een bondgenoot van Iran, vermoord op Iraanse grond. Heel pijnlijk voor Iran. Iran zweert wraak. Alleen een staakt-het-vuren in Gaza kan ze weerhouden van een tegenaanval, zeggen ze. Maar premier Netanyahu lijkt juist dat niet te willen. 
Wil deze premier eigenlijk wel een deal? Zijn rechtse coalitiepartners die zeggen als je te veel toegeeft aan Hamas, dan stappen we uit de regering. 
Een einde aan de oorlog in Gaza zal waarschijnlijk ook zijn politieke einde betekenen. 
Je ziet nu recentelijk dat Israël toch wel pogingen doet om dat conflict te laten escaleren. Een poging, denk ik, vooral van Israël om Iran tot een reactie uit te nodigen die ervoor kan zorgen dat het frame van het conflict verschuift van Gaza naar een soort van strijd tussen het kwade Iran en het goede Israël. 
Had ik al gezegd dat er veel speelt? Hoe dan ook, er staat nog wel iets te gebeuren. Een uitweg uit die wraakspiraal is duidelijk ver te zoeken.

Waarom Iran en Israël elkaar haten

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

Israël en Iran zijn al jarenlang aartsvijanden. Ook andere partijen in het Midden-Oosten en ver daarbuiten worden daarin meegezogen. NOS op 3 neemt je mee langs sleutelmomenten in de geschiedenis. Veel gebeurtenissen en verhoudingen worden in deze video in korte versie verteld, maar worden uitgebreider belicht in andere video’s van NOS op 3.

Sleutelmomenten van 1948 tot nu

Plastic afval kan technisch gezien worden gerecycled tot nieuw plastic, maar in de praktijk wordt dat gerecyclede plastic maar weinig gebruikt. Fabrikanten gebruiken liever nieuwe grondstoffen en dus gaan plasticrecyclebedrijven failliet. Deskundigen vinden dat een slechte zaak. Machines die draaien niet. Nee, het is angstvallig stil hier. Ja, hoe komt dat? Ja, het zou hier nu een rumoer moeten zijn van draaiende machines en korrels die door buizen heen vliegen. Maar ja, geen afzet. Dus dan zet je de installatie maar stil. Ze willen uw product niet meer hebben. Nee, helaas niet. Terwijl het een mooi gerecycled product is wat uit de afvalstromen van de grotere gemeentes in Nederland komt, bewerkt wordt, eerst in Amsterdam en dan hier en vervolgens is er geen afzet. Ton van der Giessen is commissaris van een bedrijf dat het niet heeft gered. Umincorp haalt plastic uit het huisafval van de vier grote steden en maakt er uiteindelijk weer dit van: kleine granulaatkorreltjes. De grondstof waarmee opnieuw plastic bakjes kunnen worden gemaakt. Hoogwaardig tweede generatie gerecycled plastic. De verpakkingsindustrie gaat nu weer voor een eerste generatie schoon, nog nooit eerder gebruikt plastic? 
Dat is in de afgelopen 1,5 jaar gemiddeld zo'n 50% in prijs gedaald door de overproductie die uit voornamelijk vanuit buiten Europa ook wordt aangevoerd, vanuit China, vanuit Amerika. En daardoor staat er meer aanbod dan vraag. Dan krijg je marktwerking en dan gaat de prijs naar beneden. Maar voor ons als recyclers is die kostprijs, eigenlijk alleen maar gestegen. We hebben inflatie, lonen, energiekosten, verzekeringen. En ja, dan kan je op enig moment niet meer mee. Nee. En als het businessmodel niet werkt, ja, dan moet je stoppen. Plastic. We verzuipen er zo langzamerhand in. Het zit om ons voedsel. Het zit om onze pakketjes. We gebruiken het overal voor. Het is een materiaal, zegt onderzoeker Maarten Bakker, dat eigenlijk niet meer is weg te denken uit onze maatschappij. 
Plastic is een materiaal wat echt fantastisch is voor heel veel producten. Daarom verbruiken we het ook zoveel. Ja, het scheelt ook in gewicht. Het maakt het ook dat het energetisch dat je minder transportkosten hebt en dat soort dingen dus op allerlei manieren is fantastisch. Maar er wordt ontzettend veel van gebruikt en er wordt nog meer, zeg maar geproduceerd. Dat neemt alleen maar toe in de toekomst. Als we dat niet zouden recyclen, maar alleen maar verbranden dan feitelijk, dan ben je eigenlijk direct weer olie aan het verbranden. Dus wat je wint als je het recyclet is dat je niet meer energie erin in nieuwe olie hoeft te stoppen om daar plastic van te maken. Het is al plastic, je bespaart eigenlijk en je bespaart heel veel energie en CO2 daarmee. 
Recyclen is dus goed. En Unincorp is zo'n bedrijf dat de afgelopen jaren een prachtig proces heeft ontwikkeld om zoveel mogelijk plastic te recyclen. Een kostbaar, maar rendabel bedrijfsmodel, ook omdat de maatschappij meer en meer om duurzame oplossingen vraagt. Maar omdat de grondstof voor nieuw plastic uit Azië en Amerika zo goedkoop is geworden, kiezen veel verpakkingsfabrikanten toch liever voor nieuw plastic. En dus gaan hier bij Umincorp deze week de deuren dicht. Die prijsontwikkelingen op de grote markt, ja, dat is omdat de fossiele energie nog steeds gewoon ruim voorradig is. Niet in Europa, maar wel in Amerika met al die fracking van die olie wat bijna voor niks naar boven komt. Schalie-olie. Ookk in China. Nu hebben ze fabrieken neergezet om daar veel meer plastic en kunststoffen te gaan produceren. Ja, dat komt allemaal tegen hele lage kosten deze kant op. Maar Nederland en Europa willen juist duurzamer worden. Minder verkwisting en minder vervuiling. Dus hoe kun je ervoor zorgen dat deze fabriek, die nog vrij nieuw is, toch open kan blijven? 
Als je de doelen wil gaan halen, zoals ook in Europa die gesteld worden, 2030, dan zal er een 30% gerecycled plastic moeten worden toegepast. Alleen als we nu in die tussentijd niet iets gaan veranderen, dan hebben we wel dat doel en die wetgeving in 2030, maar zijn er geen recyclers meer. Dus we zullen dat veel meer stapsgewijs moeten gaan aanpakken. Het zou veel beter zijn als we op Europees niveau dit gaan vervroegen. Bijvoorbeeld beginnen per 1 januari '25 met 5% en dan elk jaar 5% erbij. Ik leef zonder wegwerpplastic. Anja Haga is Europarlementariër voor de ChristenUnie. 
Eten, drinken, badkamerartikelen. Allemaal zonder plastic. Maar dan ben je de helft van de dag bezig met boodschappen doen. Nou, het is een kwestie van organiseren. Haga probeert vanuit Brussel het aandeel van plastic in onze maatschappij terug te dringen en ze vindt dat Europa een veel strenger beleid moet voeren als het gaat om wegwerpplastic. Ja, dat is heel jammer dat een goed bedrijf wat mooie recyclebare producten maakt omvalt omdat we goedkope Chinese plastic importeren. Dat moeten we dus verbieden en dat kan heel goed op Europees niveau. Daar maak ik mij hard voor. Wegwerpplastic in Europa verbieden, maar ook de import verbieden. Dat kan bijvoorbeeld met de koolstofgrenscorrectie. Die hebben we ook al op staal, cement. Daar kan je ook plastic aan toevoegen, zodat bedrijven die laagwaardig plastic willen invoeren daar gewoon een, ja, die gaan betalen voor die CO2-uitstoot die er bij hoort. Extra heffing. Een extra heffing, dat willen ze niet en dan worden ze gestimuleerd om dat niet meer te doen. Ideeën genoeg, maar die komen voor het bedrijf Umincorp te laat. Wat een mooi idee was van hoogwaardig afval weer even hoogwaardige verpakkingen maken. Volgens Maarten Bakker was het bedrijf misschien wel te gespecialiseerd en dus kwetsbaar. 
Grote bedrijven die bijvoorbeeld de afvalstromen die halen niet alleen de kunststoffen eruit voor hoogwaardig recycling, maar die doen ook drankenkartons recyclen, die doen ook metaal recyclen of die zijn zelf gekoppeld met een ophalen van afval en dat soort achtige activiteiten. Daar is nog wat geld mee te verdienen en dan kun je dat hoogwaardiger ernaast doen. Ja, ja, maar dit was echt gespecialiseerd om direct hoogwaardig te bewerken. Dus ja, dan zit je meer in een smalle niche en dan is het wat moeilijk laveren. Dus waar ik echt op hoop is dat iemand de kwaliteit van deze technologie ziet en en ook de mensen erachter en zegt joh, dat willen wij wel toevoegen aan onze lijn. Ze werken prima, maar ze zullen wel in onderdelen ergens anders gaan terechtkomen, maar niet meer op deze manier voor dit product worden ingezet. Wat zonde. Jammer. Ja, daar kan je een traan om laten. En het hoogwaardige plastic afval. Dikke kans dat een groot deel daarvan weer in de verbrandingsovens verdwijnt.

EenVandaag in de klas

EenVandaag in de klas (AVROTROS) geeft meer context bij de actualiteit. Binnenland, buitenland, politiek, economie, veiligheid, gezondheid en cultuur.

Naar de website van EenVandaag

Het gaat niet goed met bedrijven die plastic afval recyclen tot nieuwe grondstof. Want er is te weinig vraag naar gerecycled plastic.

Hoe maken we plastic recyclen rendabel?

Nieuw voor voortgezet onderwijs

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Schooltv

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Het schooljaar gaat weer beginnen. Wij zijn er klaar voor.

Header kapstok

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!