PO aardrijkskunde

Natuur en techniek PO

Geschiedenis PO

Sport PO

Engels PO

Taal en spelling po

Kunst PO

Mens en maatschappij PO

Rekenen PO

Gekapt regenwoud

Het NOS Jeugdjournaal is een nieuwsprogramma van de NOS met het laatste nieuws voor kinderen van 9 t/m 12 jaar. Er is dagelijks een ochtenduitzending.

Jeugdjournaal

Het laatste nieuws van NOS Jeugdjournaal

Het ochtendjournaal met nieuws over de bouw van een snelweg dwars door het Braziliaanse regenwoud. Verder antwoord op de vraag wát de gevaarlijkste baan ter wereld is. En pech voor de twee astronauten die al maandenlang vastzitten in ruimtestation ISS. De raket die hen moest ophalen kon niet worden gelanceerd.

Nieuws over snelweg door de Amazone en astronauten die vastzitten in de ruimte

Jeugdjournaal donderdag 13 maart

We zijn dus al op de maan geweest en binnenkort gaat de mens dus ook nog naar Mars. Ja, maar de vraag is: houden we dat vol? Zijn onze hersenen ervoor gemaakt om lang buiten de aarde te verblijven... op plekken waar de zwaartekracht anders is en waar je moet leven met kunstmatige zuurstof? Ja, en wat denk je van de reis? Je bent dus rustig acht maanden onderweg naar Mars. Dat moet je geestelijk ook aankunnen. Ja, en al dat gezweef kan toch ook niet goed zijn voor je? Janouk, waar ben je? Astronauteneten wordt koud. Ja, ik kom eraan. Ik zit even op de ruimte wc, maar de afzuig slang doet het niet. Het is echt één grote bende hier. Een beetje misselijk ook. De hersenen van astronauten veranderen ook echt. Daar is heel veel onderzoek naar gedaan, toch prof? Vertel, hou het kort. Nou, stel je voor dat deze ballon je brein is. Je moet weten dat er in je hersenen lege ruimtes zitten die gevuld zijn... met een vloeistof. En die lege ruimtes? Die worden ook wel ventrikels genoemd. Oké, klinkt een beetje gek. In dat eerste half jaar in de ruimte worden die ventrikels... die ruimtes in je brein worden groter en dat komt omdat er meer vloeistof in komt te zitten. En dat heeft dan natuurlijk weer alles te maken met gewichtloosheid en het gebrek aan zwaartekracht. Ja, precies. Door die gewichtloosheid drukt de vloeistof in je lichaam meer... naar boven en kom je hersenen onder meer druk te staan. Ja, en nou, hoor ik je denken, kunnen onze hersenen dan ook ontploffen? Uit elkaar klappen? Nee. Natuurlijk niet. Nee, gelukkig maar. Dat is echt nog nooit gebeurd.

Presentatie Brainstorm

Presentator/testpiloot Janouk en hersenwetenschapper Job duiken in de fascinerende wereld van het brein. Ze laten je ontdekken hoe je hersenen en geest werken.

Brainstorm

Brainstorm op Zapp

De hersenen van astronauten veranderen in de ruimte. De ventrikels, lege ruimtes in de hersenen, vullen op met vloeistof. Door gewichtsloosheid drukt de vloeistof in je lichaam meer naar boven.

Meer vloeistof stroomt naar je brein

Hoe veranderen hersenen bij gewichtsloosheid?

De paus

De paus is een belangrijk figuur voor miljoenen christenen. Je hebt hem misschien wel eens op televisie gezien rond Pasen, wanneer hij een heel groot plein met mensen toespreekt. Wat weet je eigenlijk écht over de paus en zijn rol? Klik op de afbeelding om de quiz te starten.

De belangrijkste man van het Vaticaan

Wat weet jij over de paus?

Illusies: Waarom trapt je brein in trucs van illusionisten? In de Brain Pain Game wordt de pijngrens getest van illusionist Steven Kázan.

Je brein en illusies

Nieuw voor primair onderwijs

VO biologie

VO aardrijkskunde

VO geschiedenis

VO Nederlands

Economie VO

Mens en maatschappij VO

Engels VO

VO wiskunde

VO kunst

Eus' Boekenclub in de klas

Presentator Özcan Akyol, ook wel bekend als Eus, bespreekt samen met twee mede-leesclubleden én de schrijver die centraal staat zijn/haar nieuwste boek. Met wat voor gevoel sloegen hun leesclubleden het boek dicht? Zijn ze positief verrast, of valt er een kritische noot?

Eus' Boekenclub

In Eus’ Boekenclub brengt Özkan Akyol schrijvers in contact met bekende mensen die hun boek hebben gelezen. In deze aflevering staat het boek ‘Bechamel Mucho’ centraal. De hoofdpersoon werkt op een vakantieresort. Daarbij komt hij in contact met allerlei verschillende personages die hun vakantie op hun eigen manier vieren. De leesclub, bestaande uit William Spaaij en Manoushka Zeegelaar-Breeveld, gaat in gesprek met de schrijver, Dimitri Verhulst.

Dimitri Verhulst – Bechamel Mucho

Dit zijn de Dolle Mina's in de jaren zeventig. Ze strijden voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Ze zijn vooral bekend van hun actie. Baas in eigen buik. Daarmee zet ze zich in voor de legalisering van abortus. Waarom was dit zo hard nodig En wat hebben ze met hun acties bereikt? Laten we even terugspoelen. Tot ver in de jaren zeventig van de vorige eeuw zijn vrouwen bij lange na niet gelijk aan mannen. Vanaf het begin van de twintigste eeuw roepen steeds meer vrouwen om gelijke rechten. Emancipatie heet dat. En in het geval van vrouw man verhoudingen heet het feminisme. Hoe gek het ook klinkt, aan het begin van de twintigste eeuw mogen vrouwen niet stemmen. Ze hebben dus niks te zeggen in de maatschappij. Deze vrouw, Wilhelmina Drucker, is in die tijd het boegbeeld van de emancipatiebeweging in Nederland. We noemen dit de eerste feministische golf. Samen met andere feministen richt ze De Vrije Vrouwen Vereeniging op. Door deze inzet wordt in 1919 het vrouwenkiesrecht ingevoerd. Een overwinning, maar we zijn er nog lang niet. Na de eerste feministische golf is het een tijdje stil. Maar in de jaren zestig leeft de feministische beweging weer op. Er worden nieuwe actiegroepen opgericht, zoals de man vrouw beweging en Dolle Mina, vernoemd naar Wilhelmina Drucker. We noemen deze periode de tweede feministische golf. Hierin strijden vrouwen niet meer voor kiesrecht, maar voor andere rechten. Zo zijn niet alle opleidingen toegankelijk voor vrouwen en als ze al werken, krijgen ze veel minder betaald dan mannen. En getrouwde vrouwen mogen al helemaal niet werken. Zij moeten thuisblijven en voor het huishouden en de kinderen zorgen. Kindje zit in een wipstoeltje en luistert naar de piano. We noemen deze periode de tweede feministische golf. Hierin strijden vrouwen niet meer voor kiesrecht, maar voor andere rechten. Zo zijn niet alle opleidingen toegankelijk voor vrouwen en als ze al werken, krijgen ze veel minder betaald dan mannen. En getrouwde vrouwen mogen al helemaal niet werken. Zij moeten thuisblijven en voor het huishouden en de kinderen zorgen. Kindje zit in een wipstoeltje en luistert naar de piano. En dat. Ja, dat vond ik in het begin vond ik dat wel leuk natuurlijk. Het was ook allemaal leuk, maar wat ik toen al dacht... ik wil ook nog ja andere dingen doen, naar dingen toegaan en mensen zien en en verder studeren. Dat zat natuurlijk toch altijd wel een beetje in mijn hoofd. Alleen ik zag absoluut niet hoe ik dat zou moeten doen. De actiegroepen willen dat vrouwen, getrouwd of ongetrouwd buitenshuis kunnen werken. Dat studies toegankelijk worden voor vrouwen. En dat er crèches komen om de kinderen op te vangen. Vooral Dolle Mina wordt erg bekend door de ludieke acties. Zo bezetten de aanhangers van Dolle Mina de Dolle Mina’s een opleidingsinstituut voor mannen en binden ze roze linten rondom urinoirs om te pleiten voor openbare toiletten speciaal voor vrouwen. Die zijn er in die tijd namelijk niet. Waarom heeft u die pop bij u? We waren van plan om ergens op de publieke tribune te komen en deze pop naar onze geachte minister president te gooien. Met hun acties schudden ze Nederland wakker en geven ze vrouwen een stem. En dat slaat aan. Ik zag het op de tv en ik denk anderen ook en ik was echt getroffen. Ik was zwanger van de tweede en ik voel me ontzettend klem zitten thuis en geen baan meer en... Een heel leuk leven daarvoor gehad als ongetrouwde werkende en ik had het echt benauwd. Ik zat ook vast, net als jij en ik had het gevoel van goh is dit dan alles hè? Ja precies. Ja precies, ik ook. Ja die twee baby’s, is dit nou alles? Ja, ze waren allemaal heel erg klein en ik had ontzettende heimwee naar vrijheid. De meest bekende actie van Dolle Mina is baas in eigen buik. Ze willen dat vrouwen zelf over hun lichaam mogen beschikken. Dit raakt aan iets heel fundamenteels, want door de hele geschiedenis heen hebben vrouwen dat niet mogen doen. Mannen hadden altijd de macht over het lichaam van een vrouw. Of het nou gaat om zwangerschap, seks of bewegingsvrijheid. De Dolle Mina's strijden met baas in eigen buik voor geboortebeperking en abortus. Dat betekent zelf te kunnen beslissen of je kinderen krijgt en hoeveel. Tot kort geleden zijn gezinnen namelijk vaak groot. Kijk maar naar je opa en oma. Het gebruik van voorbehoedsmiddelen zoals de pil of condooms zijn dan taboe en het is strafbaar om een ongeboren baby weg te laten halen. Vrouwen gaan van de ene naar de andere zwangerschap. De lichamelijke en mentale last van die zwangerschappen is groot. En dat terwijl juist steeds meer vrouwen seksuele vrijheid willen en niet langer een huisvrouwenbestaan willen leiden. Zwangere vrouwen die helemaal geen kind willen, zijn vaak wanhopig. Omdat ze door artsen niet worden geholpen, proberen ze zelf allerlei nare en gevaarlijke methodes om ongewenste baby's weg te halen. Er gingen toen heel enge verhalen deden de ronde. Ook meisjes die dan met allerlei primitieve middelen hadden geprobeerd een abortus op te wekken en dan in het ziekenhuis terechtkwamen en daar doodbloeden. En griezelige vrouwen op smoezelige, achteraf kamertjes die met zeepsop in de weer gingen en in een heet bad gaan zitten met zestig kinine pillen. En van de trap springen en achterop de fiets gaan zitten, over hobbelige keitjes rijden. En dat was nog echt begin jaren zestig. Ja, het was vreselijk. Legaliseer de abortus nu! Legaliseer de abortus nu! De Dolle Mina's willen abortus legaliseren en ervoor zorgen dat dit veilig gebeurt. Bij protesten maken ze dit duidelijk door de leus Baas in eigen buik op te schrijven en hun shirt omhoog te trekken. In de jaren zeventig komt de discussie over abortus tot een kookpunt. Tegenstanders vinden bijvoorbeeld Gij zult niet doden. Een kind is een geschenk van God, wat je volgens hen niet zou mogen laten weghalen. De discussies zijn fel en de mensen gaan met spandoeken de straat op. In 1984 is het dan eindelijk zover. De nieuwe Wet afbreking zwangerschap wordt ingevoerd. Voortaan mogen vrouwen kiezen voor abortus. Een overwinning voor Dolle Mina, maar een groot verlies voor de tegenstanders. Sommigen van hen protesteren dan ook bij abortusklinieken. Jij werd dus in de jaren zeventig voortdurend met die tegenstanders geconfronteerd? Ja, weet je, in het begin, ja heb ik ook zelf geprobeerd met ze in gesprek te gaan. Maar je merkt heel snel ja, dat is zinloos, want ze zijn zo overtuigd van hun gelijk. Ze zijn zo overtuigd dat dit kindermoord is. Je kunt daar niet tegen tegenin praten. De Dolle Mina's en alle andere feministen hebben in de loop der tijd veel bereikt op het gebied van vrouwenemancipatie. Hun acties en inzet hebben nog steeds veel invloed op het leven van de vrouw nu. Vrouwenstrijd van de Dolle Mina's heeft ons heel veel opgeleverd. Dat vrouwen werken, hun kind naar de crèche brengen, dat voorbehoedsmiddelen makkelijk verkrijgbaar zijn, dat vrouwen baas in eigen buik zijn, dat abortus een recht is. Ze hebben aangekaart dat er een dubbel seksuele moraal is. Dat is allemaal dankzij de Dolle Mina's in een stroomversnelling gekomen. Toch is de missie van Dolle Mina nog steeds niet klaar. Juridisch gezien is abortus nog steeds geen recht, maar een misdrijf waar uitzonderingen voor worden gemaakt. Eén van de eisen is abortus uit het strafrecht. Ja, niet gelukt. Nee is nog steeds niet gelukt. Dus abortus is nog altijd verboden. Tenzij je als je aan een paar voorwaarden zoals binnen zoveel tijd enzovoort, dan mag het. Ja, dat is dus een aparte wet. Nu, meer dan ooit staan de vrouwenrechten onder druk. Zo is in Amerika in 2022 het landelijk recht op abortus afgeschaft. In sommige staten worden vrouwen die een abortus willen laten doen vervolgd, net als de artsen die hen proberen te helpen. Ook in Nederland is de rolverdeling tussen man en vrouw helaas nog steeds ongelijk. Veel vrouwen ervaren een hogere last in de taakverdeling rondom het huishouden en kinderen. Toch hebben vrouwen in vergelijking met vroeger nu wel meer rechten en vrijheden. Is de emancipatie dus voltooid? Of zou er een nieuwe generatie Dolle Mina's moeten opstaan? Moet je weer de barricade op? Ja, natuurlijk gaan wij allemaal de barricades weer op. En gelukkig zijn er ontzettend veel jonge meisjes en jonge vrouwen die dit ook nu snappen dat dat moet gebeuren, net als in de jaren zeventig. En ja, het lijkt alsof we geheel teruggaan in de tijd wat dat betreft, dus daar moet iets tegen gedaan worden. Ja.

Baas in eigen buik

Wat leidde tot de Eerste Wereldoorlog? Wat is er gebeurd tijdens de Cubacrisis en waarom stond er een grensmuur middenin Berlijn? In FF terugspoelen kijken we terug naar het verleden. Wat is er gebeurd en wat zijn de gevolgen?

FF terugspoelen

In de jaren 70 gaan de aanhangers van de feministische actiegroep Dolle Mina de straat op met ludieke acties. Ze strijden voor meer rechten voor vrouwen. Hun bekendste actie is ‘baas in eigen buik’. Hiermee strijden ze voor de legalisering van abortus.

Hoe streden de Dolle Mina’s voor baas in eigen buik?

Als je met je koor a capella zingt, dan zing je zonder instrumentale begeleiding. Er klinken alleen zangstemmen. De term komt van 'Alla cappella' dat in het Italiaans 'op de wijze van de kapel' betekent. Het zou kunnen zijn dat daarmee de Sixtijnse Kapel werd bedoeld. Daar hadden ze inderdaad een traditie van onbegeleide zang. De term is later verkort tot a cappella.

Het a capella zingen was tot in de 16e eeuw vooral gebruikelijk in de kerkmuziek. Denk aan het Gregoriaans. In de kerk heerste lange tijd de opvatting dat muziekinstrumenten afleidend zijn. Het gaat juist om de teksten die gezongen worden. Wanneer er al muziekinstrumenten meespeelden, ondersteunden deze alleen maar de vocale partijen.
Dat vonden de bespelers van die instrumenten op een gegeven moment maar saai. Zij wilden ook laten horen wat zij konden. Ze gingen steeds meer eigen, zelfstandige begeleidingspartijen spelen. Om het verschil aan te kunnen geven ontstond toen de term 'a cappella': het verwees naar de 'ouderwetse kerkmuziek'. Later ging de oorspronkelijke betekenis van de term verloren en sindsdien betekent 'a capella' 'zingen zonder instrumentale begeleiding'. In het Nederlands verloor Cappella overigens een p, volgens Van Dale is het namelijk A Capella, terwijl men in de rest van de wereld Cappella schrijft.

A capella zingen is best een uitdaging. Fouten vallen heel snel op. Het lastig om de juiste toonhoogte vast te houden; je hebt immers geen instrument waar je je op af kunt stemmen. Je intoneert op jezelf of de andere zangers. Soms blijkt een koor aan het einde van een a-capellastuk wel een halve toon of meer gezakt te zijn, of soms nóg meer, afhankelijk van de kwaliteit van het koor. Aan het begin van het stuk wordt vaak wel even de stemvork gebruikt om de beginnoot aan te geven. Zo weet iedereen op welke hoogte begonnen gaat worden.

Voor componisten biedt de afwezigheid van instrumenten ook vrijheid. Niks mooier dan de menselijke stem. De componist hoeft geen rekening te houden met een bepaalde stemming of vaste toonhoogte, maar hij kan ook gebruikmaken van speciale effecten zoals kwarttonen -toonhoogtes die niet op een piano zitten- of een glissando -een glijder- voorschrijven. Sommige amateurkoren hebben deze special effects direct al onder de knie, tot groot verdriet van de dirigent in kwestie.

Mooie voorbeelden van a capella koorwerken zijn de Vespers van Rachmaninov en de Kanon Pokajanen van Arvo Pärt, vooral in de versie van Cappella Amsterdam. Luister ook eens naar de bedwelmende a capella werken van Valentin Silvestrov.

Er zijn ook ensembles die zich volledig gespecialiseerd hebben in a capella zang. Bekendste zijn wellicht The King's Singers. Het ensemble bestaat al meer dan 50 jaar en het repertoire loopt van middeleeuwen via renaissancemuziek en Bach tot popklassiekers van Burt Bacharach en Barry Manilow tot en met David Guetta en Kesha. Vaak worden eigen arrangementen gezongen, die de liedjes een heel eigen sfeer geven. In de loop der jaren zijn er veel populaire formaties ontstaan, zoals de Swingle singers, Voces8 en Apollo5. Verder zijn ook liederen van radicaal soennitische groepen zoals IS a capella omdat muziekinstrumenten als haram worden beschouwd. Maar daar hebben de eerder genoemde ensembles volgens ons niks mee te maken.

Wat is a capella?

Wat is een wals, wat doet een dirigent eigenlijk en wat is het verschil tussen majeur en mineur? In de serie Muziek in een Notendop (Omroep Max) geeft presentator Sander Zwiep op luchtige wijze antwoord op al dit soort vragen.

Muziek in een notendop

Als je met je koor a capella zingt, dan zing je zonder instrumentale begeleiding. Er klinken alleen zangstemmen. De term komt van 'Alla cappella' dat in het Italiaans 'op de wijze van de kapel' betekent. Het zou kunnen zijn dat daarmee de Sixtijnse Kapel werd bedoeld. Daar hadden ze inderdaad een traditie van onbegeleide zang. De term is later verkort tot a cappella.

Koorzang zonder instrumentale begeleiding

De protestacties in Amsterdam stapelen zich op en te midden van het tumult ontstaat er een opvallende groep. Provo. Provo daagt het gezag uit. Het stadsbestuur en de politie. Provo ziet zichzelf als een anarchistische, geweldloze protestbeweging met als doel verzet waar het maar kan. Maar wat grappig is, is dat die naam Provo die is gewoon eigenlijk gejat. Provo is namelijk het wetenschappelijke woord dat een criminoloog gebruikte om die losgeslagen jeugd van de jaren vijftig te duiden. Die zeggen van ze provoceren. Wij noemen hen provo's. En toen dachten de oprichters van Provo he, maar dat is een goede naam. Dit wordt onze geuzennaam. 
Sympathisanten zijn altijd welkom en worden door de provo's enthousiast ontvangen. Provo's zijn tegen materialisme. Het leven in de stad draait in hun ogen alleen nog maar om het kopen van spullen en braaf burgerschap, zonder inspiratie. Met flyers en originele acties proberen ze mensen aan het denken te zetten. En ze provoceren bewust de autoriteiten om extra aandacht te genereren. Aandacht voor misstanden in de stad, zoals voor wat zij noemden de asfaltterreur. Door de toegenomen welvaart kunnen steeds meer mensen zich een eigen auto veroorloven en de binnenstad loopt daardoor helemaal vol. Provo wil die auto eigenlijk uit de binnenstad weg hebben. Dat ding dat vervuilt. Dat ding wordt ook wel de heilige koe van de asfaltjungle genoemd. De provo's bedenken een uniek alternatief: Het Witte Fietsenplan. Fietsen, herkenbaar aan het provowit zonder slot, zonder eigenaar. Het idee: pak een fiets, ga naar je bestemming en laat hem daar weer achter voor de volgende gebruiker. En dat slaat aan. De fiets als symbool. Internationaal denkt men ook van he maar die fiets daar, daar kan je wat mee en dergelijke in andere steden in Europa. Die slibben ook allemaal dicht, dus men vindt dat een heel sympathiek plan. De Provo-acties vallen zelfs op bij invloedrijke beroemdheden. Zoals John Lennon en Yoko Ono tijdens hun bedprotest tegen oorlog en geweld in het Amsterdamse Hilton Hotel. Maar Provo was maar één van de vele sociale bewegingen in die buurt. Actiegroepen waar vooral oudere Amsterdammers in zaten. Die waren minstens net zo belangrijk. Het is eigenlijk een element dat wordt toegevoegd aan het actiewezen in die periode en de reden dat wij het ook heel vaak over hebben nog steeds is dat Provo heel goed was in het bereiken van de media, dus die hebben daardoor heel veel archiefmateriaal achtergelaten. Ze waren zich heel bewust van hun plek in de geschiedenis. De politie ziet de acties als een gevaar voor een ordelijke samenleving. Als relschoppers die vooral uit zijn op onrust en wanorde. De politie grijpt steeds harder in en de incidenten stapelen zich op. Overal worden de provo's met steeds meer geweld aangepakt. De 23-jarige studente Koosje Koster, een bekende provo, wordt op 22 mei 1966 gearresteerd. Voor niets meer dan het uitdelen van krentjes. Als agenten haar willen fouilleren, weigert ze. Ze wordt daarom hardhandig uitgekleed. In alleen haar onderbroek, wordt ze urenlang verhoord en onder druk gezet. Het incident met Koosje Koster wordt breed uitgemeten in de media en komt symbool te staan voor de buitensporig harde aanpak van de politie. Maar het wordt duidelijk dat de harde aanpak averechts werkt. Na verloop van tijd gaan er in de gemeenteraad steeds meer stemmen op voor een toleranter beleid. Er komt meer ruimte voor het alternatieve geluid.

Protestgroep Provo

Daan Schuurmans onderzoekt het verleden van onze hoofdstad, vanaf de allereerste huizen tot de rolkoffers van nu. Vanaf 5 februari 2025 elke week een nieuwe aflevering.

Het verhaal van Amsterdam in de klas

Meer over de serie

Met flyers en ludieke acties probeert Provo in de jaren 50 mensen aan het denken te zetten. Over materialisme, vervuiling en andere misstanden in Amsterdam. Ook provoceert Provo bewust de autoriteiten. De politie ziet de provo’s als een gevaar en grijpt steeds harder in. 

Verzet tegen alles

Nieuw voor voortgezet onderwijs

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Schooltv

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Op dit moment ervaren wij problemen met de site, waaronder de zoekfunctie. Er wordt aan gewerkt, hopelijk snel opgelost. red. Schooltv.nl

Narcis in de knop

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!