PO aardrijkskunde

Natuur en techniek PO

Geschiedenis PO

Sport PO

Engels PO

Taal en spelling po

Kunst PO

Mens en maatschappij PO

Rekenen PO

He, berichtje. Mijn zus had laatst in Roblox dieren gekocht en de volgende dag waren ze allemaal kwijt. Hoe kunnen online aankopen gejat worden? Kun je me helpen Ciana? Jeetje goede vraag zeg. Even kijken wat het internet zegt Luna, hoe kunnen je online aankopen gejat worden? Oké, Ivana weet hier blijkbaar superveel vanaf, dus laten we daarmee eens beginnen. Waar moet ik op letten als ik online spelletjes speel? Het is vooral belangrijk dat je niet iedereen vertrouwt. Dus mensen die doen inderdaad via chatfuncties in bepaalde spellen, Roblox, Fortnite, verzin ze maar, proberen ze contact met jou te zoeken en te zeggen van oké maar als jij mij even toegang geeft tot jouw account dan ga ik ervoor zorgen dat jij dit krijgt. Bijvoorbeeld een skin in Fortnite en dan loggen ze in, nemen ze jouw account over, veranderen jouw wachtwoord waardoor jij geen toegang meer hebt tot het account. Die crimineel heeft dus vervolgens jouw account en ook dus waarschijnlijk het geld wat jij er al wel hebt ingestopt. Hoe voorkom ik dan dat online criminelen dingen van mij kunnen stelen? Het belangrijkste is dat je je wachtwoorden nooit weggeeft en dat je een goed wachtwoord hebt. Dus niet welkom123. Maar ook een tweestapsverificatie kan daarin helpen. En als jou nou wel iets overkomt, dus bijvoorbeeld dat je wel er iets online van jouw gestolen wordt, dan is het belangrijk dat je en naar je ouders stapt, maar ook naar de politie komt om dat te vertellen. Top! Dank je wel Ivana! Ik snap echt veel beter hoe het werkt. Ik moet alleen wel snel door, want ik ben op zoek naar meer antwoorden op mijn vraag. Maar dank je wel. Alsjeblieft. Heel veel succes! Dank je! Tijdens het googelen zag ik dat ze bij Hackshield een spelletje hebben gemaakt waarmee je leert om veilig op internet te spelen. Dus dat wil ik wel eens spelen. Hoi. hoi. Ik zag dat jullie een spelletje hebben gemaakt waarmee je veilig op het internet kan spelen en ik vroeg me af of ik het mocht spelen. Dat klopt natuurlijk, kom maar. Leuk! Nou, dit is je avatar, dat is jouw poppetje in HackShield eigenlijk. Je ziet hier wat andere karakters. Dat zijn Sanne en André. Die hebben in-game HackShield gemaakt en het is eigenlijk de bedoeling om door de wereld heen te gaan. En terwijl je door die wereld heen gaat, leer je van alles. Over hackers, over social media, over phishing. Over alles om veilig online te zijn. Probeer maar gewoon eens te lopen. Hey, wat is dit? Dat zijn money blocks. Dat is onze vorm van nepgeld in ons spel en bij Hackshield kun je dat gewoon oppakken. Maar je ziet in andere spellen dat je voor nepgeld vaak moet betalen en dan kun je met dat geld in de game kun je allerlei leuke spulletjes kopen en dat kan bij ons ook. Kijk. Ja, dat is Ritchie en daar kun je allerlei spulletjes kopen voor je avatar en die kun je dan gelijk aantrekken. Nou, dan zie je een aantal spulletjes, een jas en een mooie pet en die kost tien en die kosten dertig money blocks en die kost dan vijftig money blocks. Ja, je kan hem gewoon kopen hoor, want hier kost het alleen maar money blocks. Maar omdat het dus soms in sommige games echt geld kost en soms echt heel veel, is het wel belangrijk dat je goed en veilig omgaat met je account. Het is dus echt heel erg belangrijk dat je dus niet je accountgegevens en je wachtwoord aan andere mensen geeft. Dat je niet zomaar vriendschapsverzoeken van mensen die je niet kent accepteert en dat je niet zomaar op linkjes klikt. En zeker niet van berichten die te mooi om waar te zijn klinken, want dan is het meestal te mooi om waar te zijn. 
Nou dank je wel Lex, ik snap het al een stuk beter. Ik ga Luna even bellen want ik kan eindelijk antwoord geven. Hey Luna, criminelen kunnen dus in jouw account komen als ze jouw inloggegevens hebben. Om dat te voorkomen wil ik je twee tips meegeven. Zorg ervoor dat je nooit je inloggegevens deelt, ook niet met bekenden of met vrienden. En twee: zorg ervoor dat je een super sterk wachtwoord hebt. Beantwoordt dat een beetje je vraag? J is goed, dedankt voor de tips! Oh en ik heb trouwens nog wat meer tips voorbij zien komen, dus die ga ik even naar je doorsturen. Iets wat ik altijd probeer te vermijden is om vooral geen wachtwoorden te gebruiken die te overduidelijk zijn zoals qwerty of 12345. Ook raad ik het niet aan om één wachtwoord te gebruiken voor al je inlogcodes. En om ze niet te vergeten raad ik juist wel een wachtwoordapp aan die je gewoon kan openen met je vingerafdruk. Ik zou punten, hHoofdletters, uitroeptekens allemaal dat soort dingen gebruiken. Tip één: Nooit over je wachtwoorden praten en tip twee: geen geboortedatums of namen gebruiken.

Clickwise

Jongeren maken in hun online leven minstens zo veel mee als in hun offline dagelijks leven. Hoe gedraag jij je online en wat zijn de gevolgen? Ontdek het in Clickwise. Deze serie van HUMAN bestaat uit drie verschillende rubrieken: De Klas (klas 1-3), Je online schaduw (klas 1-3) en Vraag het Ciana (groep 7-8).

Zit je lekker te Robloxen, zijn opeens je tokens weg. Of heb je zin in die nieuwe knokkers in Brawl Stars, zijn je knokkers verdwenen! Hoe dan? Wat blijkt, online is er ook veel diefstal. De ontwerper van de veilige game Hackshield laat Ciana zien hoe dat gaat.

Vraag het Ciana: Online diefstal

We hebben met Het Klokhuis al zoveel onderwerpen behandeld. Onderwerpen over geschiedenis, over natuur, techniek, wetenschap, afleveringen over goochelaars, kunstenaars, topsporters, snoepfabrieken, planeten. Over verliefd zijn. En telkens duiken we in dat onderwerp en zoeken we dat tot in de puntjes uit en vertellen dat aan jullie. Maar bij sommige onderwerpen is het veel ingewikkelder, omdat het onderwerp zoveel verschillende kanten heeft. En je niet zo kunt zeggen: Zo zit het. En dat is het ook met het onderwerp van vandaag. Armoede. 

Wat betekent het als je heel weinig geld hebt? Zelf heb ik nooit iets te klagen gehad toen ik klein was. Mijn ouders waren zeker niet rijk, maar voor mijn gevoel hadden we wel alles wat we nodig hadden. Als ik jarig was, was er taart, kreeg ik cadeautjes, kwamen vrienden en familie op bezoek, want we woonden in een huis waarin dat kon. Ik had mijn eigen kamer, mijn speelgoedriddertjes. Ik had ook mijn eigen fiets. Ik zat op voetbal en elke zomer gingen we op vakantie naar Marokko. Ik dacht altijd dat het heel normaal was dat ik dat had en dat dat kon. Maar inmiddels weet ik dat dat helemaal niet vanzelfsprekend is. Er zijn in Nederland namelijk heel veel gezinnen die weinig geld te besteden hebben, die iedere week maar net genoeg hebben om eten te kopen.

Er zijn dingen die je op z'n minst nodig hebt om te kunnen leven, zoals eten, kleding en een huis. Dit noem je basisbehoeften. Als je niet genoeg geld hebt om dit te betalen, dan noem je dat armoede. Misschien denk je dat dat alleen maar in verre landen bestaat, maar in Nederland leven er meer dan 200.000 kinderen in armoede.
‘Ik zou graag willen dat mijn moeder minder zorgen had, want ze heeft altijd heel veel stress. Soms eet ze zelf niet mee, zodat mijn broertjes en ik wel kunnen eten.’ ‘Nou, mijn vader is er heel weinig, want hij heeft twee banen en die zijn overdag en ‘s nachts. Daardoor moet ik heel veel voor mijn zusjes zorgen.’ ‘Ik neem nooit iemand mee naar huis. Ik wil niet dat ze zien hoe het er eigenlijk is.’ ‘Als ik jarig ben, dan kan ik niet trakteren omdat mijn ouders daar geen geld voor hebben. Dus dan meld ik me die dag maar ziek.’ 
Hoe je in armoede terecht komt kan allerlei soorten oorzaken hebben. Het kan zijn dat één van je ouders wegvalt, bijvoorbeeld door scheiden, ziekte of overlijden, waardoor de ander in zijn eentje voor het gezin moet zorgen. Het kan zijn dat je je baan kwijtraakt, dat de prijzen stijgen, de schulden oplopen. Iedere situatie is anders. Maar wat vaststaat is dat het iedereen kan overkomen.

Wat is armoede?

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Het Klokhuis

Presentator Nizar vertelt over zijn jeugd: hij had bijvoorbeeld een eigen fiets en ging elke zomer op vakantie. Vervolgens vertellen kinderen hoe het is om met weinig geld te leven. Hun ouders hebben bijvoorbeeld veel stress, en er is geen geld om op school te trakteren als ze jarig zijn. In Nederland leven er meer dan 200.000 kinderen in armoede.

Als je niet genoeg geld hebt om eten, kleding en een huis te betalen

Honderden jaren was Nederland de baas in grote delen van wat we nu kennen als Indonesië. Janouk gaat vierhonderd jaar terug in de tijd en ziet hoe Nederland delen van het eilandenrijk met geweld veroverde. Veel Indonesiërs wilden een eigen land. In augustus 1945, kort na het einde van de Tweede Wereldoorlog, riep Indonesië de onafhankelijkheid uit. Janouk ziet wat voor oorlogen er nodig waren voordat Indonesië eindelijk een eigen land werd, en hoe deze tijd hier in Nederland wordt herdacht. In de sketch zien we hoe Nederlandse kolonisten zichzelf heel erg beschaafd vinden, maar zijn ze dat ook?

Honderden jaren was Nederland de baas in grote delen van wat we nu kennen als Indonesië. Janouk gaat vierhonderd jaar terug in de tijd en ziet hoe Nederland delen van het eilandenrijk veroverde.

Indonesië in de oorlog

Wetenschappers zijn al eeuwenlang bezig om de natuur in kaart te brengen. Nog lang niet alles is bekend. In Naturalis hebben ze één van de grootste soortenverzamelingen ter wereld. Pascal gaat ook op 'soortensafari'. Hoeveel verschillende soorten kan hij vinden in de tuin? Ard en Fjodor hebben een quiz georganiseerd voor hun vader.

Wetenschappers zijn al eeuwenlang bezig om de natuur in kaart te brengen. Nog lang niet alles is bekend.

Soorten herkennen

Nieuw voor primair onderwijs

VO biologie

VO aardrijkskunde

VO geschiedenis

VO Nederlands

Economie VO

Mens en maatschappij VO

Engels VO

VO wiskunde

VO kunst

Ik ben op de Vrije school in Zutphen en vandaag ga ik samen met een groep tweedeklassers praten met Julia. Julia is 19 jaar en was game- en social mediaverslaafd. Het was zelfs zo erg dat ze hiervoor op haar veertiende is opgenomen in verslavingskliniek. Ik ben benieuwd naar haar verhaal. Hey Julia! Hoi. Hoe voel je je? Ik voel me goed. Ik vind het leuk om hier vandaag te zijn en om mijn verhaal te mogen doen. Waar hoop je op zometeen? Ja, dat ze gaan weten wat daadwerkelijk verslaving eigenlijk is. Want het woord wordt heel makkelijk gebruikt, van oh misschien ben je wel verslaafd. Ja, klopt ja. En dat is toch wel moeilijk voor sommige mensen. Ook omdat ik weet hoe moeilijk een verslaving is. En mocht er nou op een gegeven moment vraag worden gesteld en je voelt je er toch niet comfortabel bij, is dat ook helemaal prima. Je hoeft niks te doen wat je niet wil. Dank je wel! Komt helemaal goed. Ja. Zullen we naar binnen? Ja. Let's go! Hey. Hallo. 
Hoe gaat het hier? Goed.
Dit is Julia. Kan jij je misschien even kort voorstellen? Hoi allemaal, Ik ben Julia en ik ga jullie vandaag wat vertellen over mijn social mediaverslaving. 
Oh oh, wat betekent dat? Wat is mmm? Wie zou over zichzelf zeggen van nou, misschien ben ik wel een beetje verslaafd aan social media. Ik zie jou nee schudden. Beetje ja, ja, beetje klein, beetje oké. Maar als we zeggen verslaving? Ja, hoeveel uur is dat dan bijvoorbeeld? Hoeveel uur zit je dan op social media? Ik denk eigenlijk meer dan 2 uur. Meer dan 2.00u per dag. Wat denk jij als je dan. Ja, vanaf wanneer ben je dan verslaafd aan je telefoon? Het heeft vooral te maken met hoe je je voelt, maar hoe het bij mij was is dat ik op een gegeven moment niet eens zo veel op de telefoon zat. Ik denk dat ik op ongeveer hetzelfde zat als jullie rond 2,5, 3 uur per dag gemiddeld, maar ik voelde me niet goed. Ik gebruikte mijn telefoon om eigenlijk het feit dat ik me niet goed voelde een beetje weg te stoppen. En ook als ik dan niet op mijn telefoon zat, dan dacht ik wel de hele tijd aan mijn telefoon. Maar laten we anders even bij het begin beginnen. Waar is jouw verslaving eigenlijk ontstaan? Ik zat in groep 7 en toen kwam ik Instagram tegen. Als je dan online allemaal reacties krijgt van wauw wat ben je knap Slay, wat zie je er mooi uit, Weet je, dat voelt... Laten jullie dat ook goed voelen als je een like krijgt op een foto? Ja, ja, jawel toch? Nou, dat had ik ook. En hoe meer likes ik kreeg en hoe meer comments ik kreeg van mensen die me er mooi uit vonden zien, hoe meer ik wilde, hoe meer ik nou ja, hoe meer foto's ik wilde maken, hoe meer foto's ik wilde posten. Hey, maar Julia, het klinkt dan bijna alsof je een online leven had en een soort van offline leven dat niet echt op elkaar leek. 
Klopt. Eigenlijk zie ik het zo. Je hebt een Julia op social media, maar degene die ik in het echt was, dat was een hele andere Julia. Die sprak niet meer veel. Die loog, die was heel onzeker, was heel bang, die durfde niet te praten, haalde slechte cijfers en hoorde er ook niet meer bij. Maar online was ik populair. Ik had 900 of duizend volgers op Instagram. Eigenlijk tegenovergesteld van wie ik was in het echt. Die energie stak ik allemaal in social media. Wanneer had je die social media verslaving dan? Nou, het was het ergst toen ik dertien was. Want jouw verslaving is eigenlijk begonnen bij een gameverslaving, toch toen je jong was? 
Klopt. Via games probeerde ik ook mensen te leren kennen en met ze te praten. En elke keer als ik dan zo'n lobby binnenkwam, was ik helemaal populair online, zeg maar. Dan ga je ook vaker online zijn, want je vindt het belangrijk om die vrienden te behouden. 
Nisha, heb jij wel eens een spelletje gespeeld en was je gewoon echt niet weg kon leggen. 
Ja, zoals Animal Crossing. En ik had vroeger een eiland en die wou ik echt perfect als een stad laten lijken. En ik speelde dat spel echt urenlang om het helemaal perfect te maken. Maar ik heb het nooit afgemaakt omdat ik het zo stressvol vond en ik kreeg er letterlijk burn-outs van. 
Hoe klinkt dat voor jou? Is dat dan het begin van een verslaving? 
Nou ja, dat hoeft niet eens zo weet je. Maar ik denk wel dat het iets kan zijn wat daar wel naartoe kan gaan. Kijk, wie heeft jou of heb je zelf op het pad gezet om te stoppen met zo'n verslaving? Of heb je het nog steeds? Als je verslaafd bent, gaat dat nooit meer weg. Je kunt de verslaving onder controle houden. Of in elk geval je kunt niet meer verslaafd zijn, maar je kunt het wel nog steeds hebben. Ik gebruik het niet meer. Snap je? Ik heb geen Instagram meer, ik heb geen Snapchat meer, geen Facebook. 
Hoe wist jij dan dat je verslaafd was? Wat voor ja, hoe uitte dat zich?
De eerste weken bijvoorbeeld van de kliniek is een heel goed voorbeeld, want ik kreeg afkickverschijnselen en dat was bijvoorbeeld dat ik heel slecht sliep. Ik zweette de hele nacht. Ik kreeg alleen maar nachtmerries. Ik was helemaal niet gefocust. Ik was constant gestrest, moest dus intern worden behandeld. Dus ik ging naar een soort ziekenhuis voor verslavingen waar ik tien weken heb gezeten. Ik mocht niet zonder begeleiding naar buiten. Ik mocht de eerste vijf weken niet mijn ouders spreken. Klinkt een beetje als een gevangenis, zeg maar. Was dat ook een beetje zo, kreeg je bijvoorbeeld vies te eten of zo, want dat klinkt best wel eng of heftig. Ja, ja, is een goede vraag. Voor mensen die niet in de kliniek hebben gezeten kan ik me goed voorstellen dat je kan zeggen dat het een gevangenis is, want je mag niet naar buiten, je hebt tralies en hebt altijd begeleiding. Je mag ook niet naar de slaapkamer, als je dat, zonder toestemming. Je moet altijd met mensen meelopen. Een manier waarop je kan zien dat het geen gevangenis was, dat we ook hele leuke dingen deden. We gingen bijvoorbeeld graffiti'en en we gingen één keer per week van het terrein af om naar een klimbos te gaan. Miste je ook veel school of kreeg je dat gewoon op de kliniek of zo? Nee, ik kreeg geen school. Je kan voorstellen 2,5 maand, dat is best wel veel. Ik heb toen ook de keuze gemaakt erna om niet meer, ik zat in drie gymnasium toen ik, dat ben ik van drie gymnasium naar een andere school gegaan. Toen ben ik havo gaan doen. 
En je komt dan uit die kliniek. Dan kan je volgens mij niet gelijk weer je telefoon pakken en weer doorgaan alsof er niks aan de hand was. 
Ik ben toen ik uit de kliniek kwam ben ik gelijk overgegaan op een Nokia. Dit is mijn oude Nokia. Wat schattig! Gebruik nu nog een andere Nokia? Nee, ik gebruik geen Nokia meer. En ik merk ook omdat ik me veel blijer voel dat het ook veel makkelijker is om weg te leggen. Toen je dus geen telefoon had hoorde je er dan ook weer niet bij omdat je geen telefoon had? Nee eigenlijk toen ik uit de kliniek kwam is er heel goed op gereageerd en dat heeft mij altijd nog verbaasd. En tuurlijk was het voor mij in het begin heel moeilijk dat iedereen naast me op hun telefoon zat, maar op een gegeven moment werd dat ook makkelijker, want ja, dan raak je eraan gewend. Kom je nu wel online of ben je er compleet mee gestopt? Nou, ik heb nu alleen TikTok en dat gebruik ik eigenlijk een beetje als een soort YouTube. Gewoon af en toe een beetje scrollen. 
Is er misschien iets wat jullie aan Julia willen meegeven? 
Ik wou het complimentje eigenlijk al de hele tijd geven, maar ik wist niet echt wanneer. Ik vind dat je er heel mooi uitziet. En sowieso ja... Dank je wel! Dus ik ben ook heel blij dat het weer goed met je gaat en zo. Superlief! Ja, heel erg lief! Ik vind het ook bijzonder dat je dat nu gewoon zo echt durft uit te spreken. Waarschijnlijk omdat meerdere mensen met die struggles zitten en zo. Precies ja. Misschien denken jullie wel van niet, want jullie denken huh social media verslaving. Dat is eigenlijk heel raar. Maar heel veel mensen zeggen dat ze verslaafd zijn, terwijl je eigenlijk helemaal niet verslaafd bent, maar het gewoon heel erg leuk vindt. Maar ik denk dat het heel erg belangrijk is om te weten wat bijvoorbeeld een verslaving wel echt is en wat het met mensen kan doen. Dus ik hoop dat dat, dat ik jullie dat heb kunnen leren. Hoe vond je het gaan? Ja, ik vond het heel goed gaan. Ik vond het heel leuk om te zien dat ze echt daadwerkelijk erop ingingen en erop reageerden en ook zelf wel herkenning hadden in mijn verhaal. Ja, ik vind het echt superdapper dat jij je verhalen willen delen met ons en met de groep, dus ontzettend bedankt. voor je tijd. 
Nou, dank je wel! Ik vond het wel echt heel erg fijn om het daarover eens een keertje te hebben. Ik had eigenlijk best wel een beetje medelijden met haar dat ze dat allemaal moest doorstaan. Maar ja, ik ben ook blij voor haar dat het nu over is en dat het goed met haar gaat. Misschien iets minder op mijn telefoon, ook al heeft het niks met schermtijd te maken. Ik zit wel heel lang op mijn telefoon en ik wil dat zelf ook minder maken. Ja, het is toch wel een beetje spannend en zo wat ze allemaal vertelt dat ze naar zo'n kliniek moest en haar ouders niet mocht zien. Dus dat vond ik echt heel erg zielig. Omdat ik ook wel een beetje bang ben dat ik verslaafd word, want ik zit al heel lang op TikTok en dat vind ik veel te veel. Nou soms is het moeilijk om mijn weg te leggen, maar gewoon even dat je eroverheen gaat en leg hem even naast je neer en kijk even bijvoorbeeld wat je vrienden aan het doen zijn.

Wanneer wordt sociale mediagebruik een probleem? Julia was van haar elfde tot haar veertiende verslaafd aan social media en moest hiervoor naar een verslavingskliniek. Ze deelt haar verhaal met Ciana en leerlingen van de tweede klas mavo op de Vrije School Zutphen.

De klas: de socialmediaverslaving van Julia

Hoi! Wat gaan we doen? Ik leg je uit hoe je bij het onderwerp van je werkstuk een hoofdvraag bedenkt. Een hoofdvraag is een vraag waar jij met jouw onderzoek antwoord op gaat vinden. Deelvragen helpen je hierbij. Stel, je onderwerp is social media. Een vraag kan dan zijn: Zitten jongeren te veel op social media? Dat is nog geen hoofdvraag. Het is namelijk nog best wel breed. Gaat dit over alle social media? Er zijn best wel veel verschillende apps. Gaat dit over alle jongeren? Dat zijn er best heel veel. Je kan niet bij alle jongeren op de hele wereld gaan onderzoeken. Dat is wel heel veel werk. Je moet je hoofdvraag zo formuleren dat je met jouw onderzoek hier ook echt antwoord op kunt vinden. De resultaten van je onderzoek moeten wel kloppen. Daarom gaan we de vraag verkleinen. 

Ik pak even stiften en papier erbij. Dus: zitten jongeren te veel op social media? Deze vraag is te breed. Hier kan je weer vragen bij bedenken. Wat versta je onder social media? TikTok, Insta, Snap? Welke jongeren bedoel je? Hoe oud? Jongens, meiden, non-binair? Waar? Over de hele wereld of alleen bij jou in het dorp? Wat is te veel? Als het invloed heeft op je schoolprestaties? Deze vragen helpen je om je vragen zo te verkleinen dat jij er met jouw onderzoek een antwoord op kunt vinden. Een antwoord dat ook klopt. 
Wat ga jij kiezen? Ik kies bijvoorbeeld jongens op mijn school, schoolprestaties. Dan wordt dit mijn hoofdvraag: Hoe beïnvloedt de dagelijkse tijdsbesteding op social media de prestaties van jongens op mijn middelbare school? Dit is een vraag die je wel kan onderzoeken. Bijvoorbeeld door dertig jongens te interviewen of door ze een vragenlijst in te laten vullen. Je kan een bronnenonderzoek doen, je kan professionals spreken, et cetera. Dat ga je nu zelf bepalen door deelvragen te bedenken en een plan van aanpak te maken. Veel succes!

Van onderwerp naar hoofdvraag

Een goede hoofdvraag voor je werkstuk is een vraag die jij met jouw onderzoek kan beantwoorden. Hiervoor moet je je hoofdvraag goed genoeg afbakenen. Meneer Khalil helpt je hierbij.

Een vraag waar je met jouw onderzoek antwoord op kan geven

Een aanslag. Een mislukte staatsgreep. Een vergiftiging. Mysterieuze bezoekjes van spionnen.  Die dreiging, die speelt zich niet alleen af in het verre buitenland.  En laatst nog vonden de Duitsers explosieven onder een NAVO-pijpleiding.  Geen restanten uit de Tweede Wereldoorlog, maar net geplaatste.  Enne, wat dacht je van deze.  De politie heeft een inval gedaan in huizen van een medewerker van een Nederlandse Europarlementariër. Het heeft te maken met een onderzoek naar Russische inmenging. Allemaal het werk van één land.  In deze video laat ik je zien hoe Rusland al jaren een stille, geheimzinnige oorlog voert tegen het Westen.  

Ga eerst even met me mee naar de jaren 40. Russische spionnen infiltreren als wetenschappers in het Manhattan-project, je weet wel. En smokkelen gevoelige informatie over het Amerikaanse atoomwapenproject naar de Sovjet-Unie.  Dankzij deze man kon het land cruciale info gebruiken en sneller zélf kernwapens maken.  Een goed voorbeeld van wat we hybride oorlogsvoering noemen.  Dat is oorlog voeren zonder per se grootschalig gewapend conflict.  Dit onafhankelijke onderzoeksrapport komt met deze definitie. De term hybride refereert aan een handeling met als doel het doelwit te    ondermijnen of schade toe te brengen door besluitvorming te beïnvloeden. Activiteiten kunnen bijvoorbeeld plaatsvinden in de politieke, economische, militaire, civiele of informatiesfeer.  Het gaat er dus om je tegenstander 'in stilte' aan te vallen en te verzwakken.  Spionage, zoals bij het Manhattan-project, is een goed voorbeeld.  Maar het kan van alles zijn.  Denk bijvoorbeeld ook aan cyberaanvallen, het verspreiden van desinformatie of sabotage.  Even voor de duidelijkheid: die hybride oorlogsvoering gaat natuurlijk niet maar één kant op.  De CIA kan er ook bijvoorbeeld wat van. Uitblinkers in spioneren.  Zo veroorzaakten ze wel vaker een hele regime-change, zoals in Iran.  Met de naam: operatie Ajax.  Veel recenter, ander voorbeeld: een Nederlander speelde nog een grote rol    in het loslaten van het Stuxnet-virus in een Iraans atoomcomplex.  En wat dacht je van het opblazen van de pijpleiding Nordstream II die Russisch gas naar Europa bracht?  Alles wijst erop dat Oekraïne achter die aanval zit.  

Maar in deze video ligt de focus dus op de Russische hybride aanvallen.  Want de laatste jaren stapelen de voorbeelden zich op.  Zoals bij die Duitse NAVO-pijpleiding.  De explosieven gingen niet af, maar de dreiging is er.  Ook heel belangrijk: alles wijst hier op de Russen    maar kan je dat echt met 100 procent zekerheid zeggen?  Maar ook dat is juist typisch voor hybride oorlogsvoering.  Het moet vooral niet terug te leiden zijn naar degene die het beveelt.  De laatste jaren zien we dat dus wel erg veel vanuit één hoek.  Rusland.  Ook al voor de Russische aanval op Oekraïne in 2022.  Zoals tien jaar geleden.  President Poetin heeft vanmiddag een wet ondertekend waarmee de toetreding van de Krim tot Rusland nu formeel is geregeld.  De uitslag van de volksraadpleging stond al lang vast; de toekomst is Rusland.  In februari dat jaar doken er opeens groene mannetjes op bij de Krim.  Het begin van de annexatie, bleek later. Het leken militairen, in uniform.  Maar zonder vlaggetje op de mouw.  Maar ze spraken wel Russisch en ze hesen de Russische vlag.  Dus waren dit Russische militairen?  Nee, zei Poetin.  Die militairen waren 'gewoon' pro-Russische bewoners van de Krim.  Effect? Zonder bloedvergieten, maar met een referendum, annexeert Rusland de Krim. Poetin heeft overigens zelf toegegeven dat hij dat referendum op de Krim heeft geïnitieerd om het schiereiland Russisch te kunnen maken.  En dus   Bij de NAVO komt steeds meer het besef: Rusland is op een missie.  Kijk even naar deze kaart.  Onder meer deze landen kregen de afgelopen jaren op een manier met Russische hybride oorlogsvoering te maken.  Waarvan we het weten. Het kan as we speak op meer plekken aan de hand zijn.  Maar ja, bewijs het maar eens.  Neem de aanslag in Tsjechië op een munitiedepot tien jaar geleden.  Daarbij vielen twee doden. En pas drie jaar geleden werd er bewijs voor gevonden dat Rusland erachter zat.  De Tsjechische geheime dienst zette achttien Russische diplomaten uit die ook voor de Russische geheime dienst bleken te werken.  Twee van hen zouden ook betrokken zijn bij deze aanval.  De Britten zetten toen ook tientallen Russische diplomaten uit.  Net als de VS en de EU.  En de Russen? Zij ontkennen alles.  En zo zijn er nog veel meer voorbeelden te noemen.  Neem Montenegro, waar twee pro-Russische oppositieleiders moesten voorkomen dat het land zich bij de NAVO zou aansluiten.  Inclusief een moordcomplot op de premier.  Ook toen weer, twijfel.  Kamp één zegt: de Russen hebben hier geprobeerd een hele heftige staatsgreep te plegen.  Maar kamp twee zegt: dit is niet gebeurd.  Het is een opgezet plan om de oppositie uit de weg te ruimen.  

Ook Nederland is doelwit van de Russen.  Op dinsdag 10 april komen vier Russen vanuit Moskou aan op Schiphol.  Onze militaire inlichtingendienst, de MIVD, wist een hackaanval van deze mannen van de Russische geheime dienst tegen te houden.  Ze vielen het wifinetwerk aan van de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens in Den Haag. De club die onderzoek deed naar de Skripal-vergiftiging.  Toeval?  En ook MH17 valt in zekere zin onder hybride oorlogsvoering.  Waarbij bijna 200 Nederlanders omkwamen.  Niet het neerhalen van het vliegtuig zelf wel het door de Russen ontkende interveniëren in Oost-Oekraïne en de opsomming aan valse verklaringen voor het neerstorten van het toestel. En dit voorjaar dus ook dit: Rusland is ook aan de andere kant van de oceaan actief. Van het beïnvloeden van de Amerikaanse presidentsverkiezingen tot het ziek maken van onder anderen Amerikaanse diplomaten.  Zij kregen op een of andere mysterieuze wijze hoofdpijn bij hun werk.  Niemand hield rekening met opzet, ook de CIA niet.  Tot dit internationale onderzoek van journalisten.  Russische geheim agenten zouden experimenteren met niet-dodelijke akoestische wapens.  Dat zijn apparaten die geluids- en radiofrequenties uitzenden die schadelijk zouden zijn voor de gezondheid.  
Ook hier weer: niet zeker dat het de Russen zijn.  Maar voorbeelden te over waarin dat wel zo is.  Heeft de Russische burger natuurlijk niets mee te maken.  Wel Poetins spionnen.  En de inlichtingendiensten waar zij voor werken.  Zoals de FSB, de SVR en - voor dit verhaal vooral belangrijk - de meest geheimzinnige de GROe, dat informatie inwint in binnen- en buitenland.  Opgericht in 1918 door Lenin. Hij wilde een onafhankelijke inlichtingendienst, omdat hij de bestaande geheime diensten niet vertrouwde.  Specifiek deze eenheid is zeer actief in het opzetten en uitvoeren van    sabotageacties in het buitenland.  Zo was het ook deze eenheid die betrokken was bij het neerhalen van vlucht MH17. Eén GROe-officier was direct betrokken bij het transport van de Buk-installatie die het vliegtuig uit de lucht schoot.  Dat concludeerde het online onderzoekscollectief Bellingcat. Burgers die naar informatie, foto's en video's zochten op het internet.  Sinds de oorlog in Oekraïne schroeft Rusland de infiltratie-acties flink op.  Onze eigen inlichtingendienst waarschuwde daar vorig jaar ook voor.  Schreven ze dit over: Laat het Westen dit zomaar gebeuren? Omdat in veel gevallen niet bewezen kan worden dat Rusland erachter zit, is het ook lastig om hard op te treden. Maar na de Russische inval in Oekraïne zetten meerdere Europese landen Russische diplomaten het land uit. Bijna 500, berekende het Poolse Instituut voor Internationale Zaken.  En dat is ook zo'n beetje het enige wat ze kunnen doen. Diplomaten oppakken? Dat kan niet.  Die zijn onschendbaar.  Als je deze hebt dan kun je bijna alles maken.  Dus ja, Westerse landen zitten hier behoorlijk mee in hun maag.  Conclusie: naast dit… is er tegelijkertijd ook een veel stillere oorlog gaande.

Poetins stille oorlog tegen het Westen

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

Rusland voert niet alleen een gewapende oorlog in Oekraïne, maar is met meerdere landen in het Westen in gevecht. Poetin voert ook een zogeheten 'hybride oorlog', oftewel een 'stille oorlog', zonder vechten met wapens. Denk aan spionage, sabotage of cyberaanvallen.

Spionage, sabotage en cyberaanvallen

De kleine blonde dood van Boudewijn Büch. Boudewijn groeit kort na de Tweede Wereldoorlog op met zijn vader en moeder en een heleboel broers. Vader komt uit Duitsland. De oorlog heeft diepe sporen bij hem achtergelaten. Als onderhoofd van de reservepolitie laat hij nu zijn agenten in ganzenpas marcheren en de Hitlergroet brengen op Koninginnedag. Hij slaat zijn vrouw en kinderen om het minste en geringste en is soms dagenlang zoek. 
Dertig jaar later krijgt Boudewijn zelf een zoon, Mickey. Hij kan maar moeilijk wennen aan het vaderschap. Hij is ook niet echt samen met de moeder. De kleine blonde Mickey gaat van de ene naar de ander. Na een bezoekje aan Artis gaan Boudewijn en Mickey nog even het café in. Door een lederen gordijn betrad ik café Hoppe, waar Peter en Marijke bij het raam stonden met ieder een glas bier in de hand. Mickey moest ik bijna naar binnen slepen. ‘Ik geloof dat ik moet spugen’, piepte die. Wat een allerschattigst kereltje, zei Marijke. En hij ruikt ook zo lekker. ‘Voor een tegennatuurlijke viespeuk heb je een verdomd mooi kind gemaakt’, zei Peter lachend. Ondertussen zat Mickey op mijn schoot zachtjes kotsende bewegingen te maken. Het kwam in golven. Hij spuugde me onder met een mengsel van ijs, chocomel, ontbijtboterhammen, sinas en Mars. Peter en Marijke haalden servetjes, een de ober kwam met wc-papier aanzetten en ik hield Mickey wat wanhopig in mijn armen. 
Niet veel later hoort Boudewijn dat Mickey van de portiektrap is gevallen en in coma ligt. Hij blijkt een gezwel in zijn hoofd te hebben. 
De kleine blonde dood is een aangrijpende roman over een door de oorlog getekende tirannieke vader en over een zoon die zelf nooit aan het vaderschap kan wennen.

Boek in beeld

Handig als je gaat lezen voor je lijst: Boek in beeld, korte boekbesprekingen in animatievorm met boeken als Turks Fruit, Het Diner en Sonny Boy.

De kleine blonde dood is een aangrijpende roman over een door de oorlog getekende tirannieke vader en over een zoon die zelf nooit aan het vaderschap kan wennen.

De kleine blonde dood van Boudewijn Büch

Nieuw voor voortgezet onderwijs

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Schooltv

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Het schooljaar gaat weer beginnen. Wij zijn er klaar voor.

ijsjes 

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!